Υποκατάστατα γευμάτων στην απώλεια βάρους: Βοηθάνε πραγματικά;
Το υπερβάλλον σωματικό βάρος αποτελεί ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας με όλο και περισσότερους ενήλικες και ανηλίκους να κατατάσσονται στις κλίμακες του υπέρβαρου και της παχυσαρκίας. Ένας μεγάλος αριθμός ατόμων έχει προσπαθήσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του να χάσει βάρος, με διάφορους τρόπους. Ανά πάσα δεδομένη στιγμή έως το 50% των γυναικών ακολουθούν δίαιτα για απώλεια βάρους.
Διάφορα προγράμματα διατροφής έχουν μελετηθεί κατά καιρούς, ενώ ανορθόδοξοι τρόποι απώλειας βάρους κάνουν την εμφάνισή τους κατά καιρούς. Τον τελευταίο καιρό ακούγονται όλο και περισσότερο τα προγράμματα υποκατάστασης γευμάτων.
Τι είναι και πώς λειτουργούν;
Τα υποκατάστατα γευμάτων δεν είναι νέα ανακάλυψη. Στο εμπόριο υπάρχει πληθώρα τέτοιων προϊόντων, από διάφορες εταιρίες, με ποικιλία συστατικών και ισχυρισμών αποτελεσματικότητας.
Τα υποκατάστατα γευμάτων μπορεί να είναι ροφήματα, σούπες ή μπάρες, τα οποία είναι μεριδοποιημένα και συνήθως περιέχουν 200-300 θερμίδες, αρκετές πρωτεΐνες και φυτικές ίνες, ώστε να μεγιστοποιούν το αίσθημα του κορεσμού. Συνήθως αντικαθιστούν 1 με 2 ημερήσια γεύματα, ώστε να μειωθούν οι ημερήσιες θερμίδες του προσλαμβάνει το άτομο στις 1.200-1.600 θερμίδες, για να υπάρξει απώλεια βάρους.
Η έρευνα δείχνει ότι έχουν αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμα, και αποτελούν για μερικούς ανθρώπους χρήσιμο βοήθημα στην απώλεια βάρους, όμως δεν έχουμε δεδομένα για χρήση τους εκτός μελετών, στην καθημερινότητα, όπου ο διαιτώμενος θα πρέπει να τα αγοράσει, και να επισκεφτεί διαιτολόγο-διατροφολόγο και ιατρό.
Φυσικά, δεν αποτελούν υποκατάστατο της υγιεινής διατροφής και τακτικής άσκησης, ενώ για μακροπρόθεσμα αποτελέσματα απαραίτητη είναι η αλλαγή διατροφικών συνηθειών! Τα προγράμματα αυτά επιβάλλεται να επιβλέπονται από διαιτολόγο-διατροφολόγο και ιατρό, καθώς τα προϊόντα αυτά δεν είναι πλήρη σε θρεπτικά συστατικά και ενδέχεται πέρα από παρενέργειες να οδηγήσουν σε διατροφικές ελλείψεις, ενώ δεν ενδείκνυνται για όλους!
Η υποκατάσταση των γευμάτων δεν γίνεται να συνεχίζεται επ’ αόριστον. Είναι απαραίτητος ο «απογαλακτισμός» από τα υποκατάστατα γευμάτων, έτσι ώστε το άτομο να μάθει να τρέφεται σωστά, χωρίς χρήση υποκατάστατων. Ο διαιτώμενος θα πρέπει να μάθει να ετοιμάζει και να επιλέγει υγιεινά, θρεπτικά γεύματα και σνακ, και να κινείται τακτικά.
Ποιά είναι τα αρνητικά και τα θετικά των υποκατάστατων γευμάτων;
Από τη μία τα υποκατάστατα μπορούν να βοηθήσουν άτομα που δυσκολεύονται να μετριάσουν τις μερίδες τους και τις θερμίδες που προσλαμβάνουν, ή δεν έχουν το χρόνο να ετοιμάσουν και να φάνε ένα γεύμα, ενώ είναι χορταστικά.
Από την άλλη, δεν προσφέρουν τα οφέλη υγείας που προσφέρουν τα τρόφιμα, ενώ όπως προαναφέρθηκε, τα προϊόντα αυτά δεν είναι διατροφικά πλήρη με κίνδυνο να εμφανιστούν διατροφικές ελλείψεις. Επιπλέον, η χρήση τους δεν βοηθά στην εκμάθηση δεξιοτήτων για προσκόλληση σε μια υγιεινή διατροφή. Έτσι, είναι απαραίτητη η συμβουλή διαιτολόγου-διατροφολόγου, όχι μόνο για την ορθή χρήση των υποκατάστατων, αλλά και για την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών. Επίσης, το κόστος τους είναι αρκετά αυξημένο, ενώ η έλλειψη ποικιλίας μπορεί να οδηγήσει τον διαιτώμενο να εγκαταλείψει τη χρήση τους. Επιπροσθέτως, μπορεί να έχουν σοβαρές παρενέργειες σε άτομα με ηπατικές και νεφρικές νόσους, ενώ μπορεί να αλληλεπιδρούν με φαρμακευτική αγωγή και αντενδείκνυνται για άτομα με διατροφικές διαταραχές και θηλάζουσες. Μάλιστα, μερικές φορές τα προϊόντα αυτά πωλούνται από άτομα χωρίς επιστημονικές γνώσεις διατροφής, με τις συμβουλές που δίνονται κατά πάσα πιθανότητα να είναι μέρος του μάρκετινγκ της εταιρείας, και να μην είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών.
Τέλος, ένα σημαντικό μειονέκτημα είναι ότι τα προϊόντα αυτά δεν υπόκεινται σε ελέγχους από τον ΕΟΦ. Όπως όλα τα συμπληρώματα διατροφής χρειάζονται απλά αριθμό γνωστοποίησης και όχι αριθμό κυκλοφορίας. Ο αριθμός γνωστοποίησης λαμβάνεται με τη συμπλήρωση μια ηλεκτρονικής φόρμας, χωρίς να χρειάζεται να ελεγχθεί το προϊόν, ούτε να αναγραφούν όλα τα συστατικά του! Μάλιστα, πριν λίγο καιρό σε έλεγχο υποκατάστατων μιας εταιρείας, βρέθηκε να περιέχουν σιβουτραμίνη, μια φαρμακευτική ουσία που βοηθά στην απώλεια βάρους, αλλά έχει απαγορευτεί στην Ευρώπη από το 2011, λόγω σοβαρών παρενεργειών, ενώ και σε άλλο ρόφημα βρέθηκαν δύο ουσίες που δεν είναι εγκεκριμένες για ανθρώπινη χρήση. Παράλληλα, δεν ελέγχονται ούτε και οι ισχυρισμοί που κάνουν ορισμένες εταιρείες για «καύση λίπους», «αποτοξίνωση» και άλλους, οι οποίοι δεν ισχύουν για κανένα τρόφιμο ή υποκατάστατο ή συμπλήρωμα.
Για απώλεια βάρους αρκεί να τρώμε λιγότερες θερμίδες από αυτές που χρειαζόμαστε, ανεξαρτήτως σύνθεσης της διατροφής. Έτσι, λοιπόν, όλα τα προγράμματα διατροφής έχουν αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμα, αρκεί να τηρείται το υποθερμιδικό πρόγραμμα. Τι γίνεται όμως μακροπρόθεσμα; Η έρευνα δείχνει ότι το βάρος συνήθως επανακτάται. Και αυτό γιατί οι διαιτώμενοι δεν αλλάζουν τρόπο ζωής και διατροφής!
Οι συστάσεις του National Institute for Health and Care Excellence (NICE) της Αγγλίας, λαμβάνοντας υπόψη τα επιστημονικά δεδομένα, συστήνουν τις δίαιτες πολύ χαμηλών θερμίδων μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις (π.χ. απώλεια βάρους προ εγχείρησης) για μικρό χρονικό διάστημα με τα άτομα να βρίσκονται υπό συνεχή παρακολούθηση.
Για μακροχρόνια απώλεια βάρους το NICE συστήνει εξατομικευμένες, διατροφικές αλλαγές, που οδηγούν σε απώλεια βάρους, με ευελιξία, χωρίς να χρησιμοποιούνται περιοριστικά και μη ισορροπημένα προγράμματα διατροφής, καθώς δεν έχουν μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα, και μπορεί να είναι επιβλαβή. Εξάλλου, η βελτίωση της διατροφής, ακόμη και αν δεν υπάρξει απώλεια σωματικού βάρους, είναι ευεργετική, καθώς επιφέρει οφέλη για την υγεία! Μάλιστα, προτείνεται η απώλεια βάρους με ρυθμό 600 γραμμάρια την εβδομάδα!
Αν επιλέξετε ένα τέτοιο πρόγραμμα μην ξεχνάτε ότι είναι απαραίτητο να συμβουλευτείτε τον ιατρό αν ενδείκνυται να το ξεκινήσετε, και να ζητήστε τη βοήθεια του διαιτολόγου-διατροφολόγου, ώστε να σας κατευθύνει στην κατάρτιση ενός εξατομικευμένου πλήρους προγράμματος διατροφής και να σας βοηθήσει στην σταδιακή αλλαγή διατροφικών συνηθειών!
Πώς θα ξεχωρίστε μια παράδοξη δίαιτα; Διαβάστε εδώ!
Ψάρι με αυγό ή τυρί: Όντως δεν πρέπει να συνδυάζονται; Τι ισχύει;
Το θέμα της ταυτόχρονης κατανάλωσης γαλακτοκομικών και ψαριού ή αυγού και ψαριού είναι ένα ενδιαφέρον ζήτημα, με πολλούς να θεωρούν ότι η ταυτόχρονη κατανάλωση των παραπάνω τροφίμων οδηγεί σε τροφικές αλλεργίες ή δηλητηριάσεις.
Γενικότερα, όσον αφορά την τροφική δηλητηρίαση, αυτή προέρχεται από την από την κατανάλωση μολυσμένης τροφής. Τα κύρια στάδια περιλαμβάνουν την εισαγωγή του παθογόνου ή της τοξικής ουσίας, την παραγωγή τοξινών ή άλλων βλαβερών συστατικών, την αντίδραση του ανοσολογικού συστήματος και την εμφάνιση κλινικών συμπτωμάτων. Ο οργανισμός ανταποκρίνεται στην παρουσία του παθογόνου ή της τοξικής ουσίας, προσπαθώντας να την απομακρύνει. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αντιδράσεις όπως ο εμετός, η διάρροια και ο πυρετός, οι οποίες είναι μηχανισμοί για την απόρριψη των βλαβερών ουσιών. Οι αντιδράσεις αυτές καθιστούν εμφανείς τα συμπτώματα της τροφικής δηλητηρίασης, τα οποία μπορούν να περιλαμβάνουν πόνο στην κοιλιά, εμετό, διάρροια, πυρετό και γενική αδιαθεσία.
Όσον αφορά τις αλλεργικές αντιδράσεις, σίγουρα χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην αποφυγή κατανάλωσης των αλλεργιογόνων τροφών από το άτομο, προσέχοντας και για τυχόν επιμολύνσεις από τα αλλεργιογόνα. Από την άλλη, υπάρχει η περίπτωση της διασταυρούμενης αλλεργίας όπου ένα άτομο που είναι αλλεργικό σε μία ουσία εμφανίζει αλλεργικές αντιδράσεις και σε άλλες, διαφορετικές ουσίες που έχουν παρόμοιες μοριακές δομές. Όταν μιλάμε για τρόφιμα όπως γαλακτοκομικά, αυγά και ψάρια, το θέμα της διασταυρούμενης αλλεργίας γίνεται ειδικά σημαντικό. Αυτά τα τρόφιμα περιλαμβάνουν πρωτεΐνες που μπορεί να έχουν μοριακή ομοιότητα με πρωτεΐνες σε άλλες πηγές τροφής ή ακόμα και σε περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι δυνατόν κάποιος που έχει αλλεργία σε αυγά να εμφανίσει αλλεργικές αντιδράσεις και στο ψάρι ή τα γαλακτοκομικά, αν και αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη ο κανόνας. Εάν υπάρχει ανησυχία για διασταυρούμενες αλλεργίες, είναι σημαντικό να διεξαχθούν επιπλέον εξετάσεις για αλλεργία σε άλλα τρόφιμα.
Στην επιστημονική βιβλιογραφία, δεν υπάρχουν πολλές μελέτες που να εξετάζουν ειδικά την ταυτόχρονη κατανάλωση αυτών των τροφίμων. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι πλούσια σε Ασβέστιο, ενώ το ψάρι είναι πλούσιο σε πρωτεΐνη, Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και άλλα θρεπτικά συστατικά, όπως το Σελήνιο. Το αυγό είναι μια εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών, βιταμινών και μετάλλων.
Αναφορικά με την επιρροή στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, ενώ τα γαλακτοκομικά (το Ασβέστιο) μπορούν να επηρεάσουν την απορρόφηση του Σιδήρου, αυτό δεν φαίνεται να είναι πρόβλημα όσον αφορά την κατανάλωση του ψαριού, που έχει αιμικό Σίδηρο με υψηλή βιοδιαθεσιμότητα, και ειδικά σε άτομα που δεν έχουν χαμηλά επίπεδα Σιδήρου. Στην περίπτωση των αυγών, και πάλι η κατανάλωσή τους δεν φαίνεται να παρουσιάζει συνέργειες ή αντιδράσεις με το ψάρι που θα ήταν ανησυχητικές, εκτός φυσικά εάν υπάρχουν ειδικές διατροφικές ανάγκες ή περιορισμοί στο άτομο.
Συνοψίζοντας, δεν υπάρχει ισχυρή επιστημονική βάση που να αναφέρει ότι η ταυτόχρονη κατανάλωση γαλακτοκομικών και ψαριού ή αυγού και ψαριού αντενδείκνυται. Μάλιστα, πολλά εδέσματα ανά τον κόσμο, όπως η ψαρόπιτα, οι γαρίδες σαγανάκι, ο συνδυασμός σολομού με τυρί κρέμα, και άλλα, συνδυάζουν τα τρόφιμα αυτά!
Πού θα απευθυνθεί κάποιος που έχει διατροφική διαταραχή;
Οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν ψυχικές νόσους με σημαντικό αντίκτυπο στην σωματική υγεία του πάσχοντος.
Με διατροφικές διαταραχές μπορούν να διαγνωστούν άντρες και γυναίκες, αν και είναι πιο συχνές σε γυναίκες. Η κρίσιμη ηλικία εμφάνισης διατροφικών διαταραχών ποικίλει. Η νευογενής ανορεξία & βουλιμία είναι πιο συχνές στην εφηβεία (15-19 ετών) & η αδηφαγική διαταραχή στην ενήλικο ζωή. Παράλληλα φαίνεται να υπάρχει μια τάση για αύξηση στιε διατροφικές διαταραχες σε γυναίκες μέσης ηλικίας!
Η νευρογενής ανορεξία αποτελεί την ψυχική νόσο με τη μεγαλύτερη θνησιμότητα!!!
Πού θα απευθυνθεί κάποιος που έχει διαταραγμένη σχέση με το φαγητό ή διατροφική διαταραχή;
Η αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών απαιτεί ολοκληρωμένη μέριμνα από διεπιστημονική ομάδα που περιλαμβάνει επαγγλεματίες ψυχικής υγείας (ψυχολόγο, ψυχίατρο), ιατρό, και διαιτολόγο-διατροφολόγο.
Ο διαιτολόγος-διατροφολόγος συχνά είναι ο πρώτος επαγγελματίας υγείας που θα αναγνωρίσει τη διατροφική διαταραχή, και ο ρόλος του έγκειται στην ανάρρωση και την πρόληψη της υποτροπής, ανάλογα με τη διατροφική διαταραχή (νευρογενής ανορεξία, νευρογενής βουλιμία, αδηφαγική διαταραχή).
Ο διαιτολόγος-διατροφολόγος είναι ο ειδικός ο οποίος σε συνεργασία με τον ασθενή θα καταρτίσει ένα θεραπευτικό πλάνο αναφορικά με τη διατροφή, ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση θρέψης, θα φροντίσει τη διατροφική εκπαίδευση του ασθενούς, προς βελτίωση της διαταραγμένης σχέσης με τροφή & την επαναφορά φυσιολογικών προτύπων διατροφής.
Οι διατροφικές διαταραχές δεν αποτελούν τρόπο ζωής, αλλά νόσους, που απαιτούν ολοκληρωμένη ομάδα ειδικών!
Εγώ έχω εκπαιδευτεί στις διατροφικές διαταραχές στο ΚΕΑΔΔ, το οποίο συνεργάζεται με το National Centre for Eating DIsorders του Ην. Βασιλείου.
Πηγές
- Epidemiology of Eating Disorders: Incidence, Prevalence and Mortality Rates
-NICE guideline [NG69] Eating disorders: recognition and treatment
Σαλάτα caprese σε φωλιά πιπεριάς
Μια διαφορετική caprese σαλάτα.
Η φρέσκια mozarella είναι από τα πιο δροσερά τυριά, και συνδυάζεται υπέροχα με ψιλοκομμένη ντομάτα μέσα σε φωλιά πιπεριας, με σάλτσα pesto!
Απλά κόψτε μια πιπερια στα 3, και προσθεστε το τυρί και τη ντομάτα! Τρώγεται και σαν σαλάτα και σαν σνακ με το χέρι!
Καλη απόλαυση!