Οι μοντέρνες δίαιτες απώλειας βάρους και γιατί να τις αποφύγετε
Σήμερα ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ατόμων ασχολείται με την απώλεια βάρους, ακόμη και από την παιδική και εφηβική ηλικία. Η βιομηχανία της δίαιτας αποτελεί μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων με πληθώρα προϊόντων να διαφημίζονται ως η υπέρτατη λύση στο αδυνάτισμα. Από τη δίαιτα με το (δηλητήριο) Αρσενικό ώς τη δίαιτα της ωραίας κοιμωμενης και της λαχανόσουπας, οι ακραίοι τρόποι απώλειας βάρους όχι μόνο δεν λειτουργούν, αλλά μας οδηγούν σταδιακά σε όλο και πιο αυξημένο βάρος, σε λιγότερο υγιή σχέση με το φαγητό και το σώμα μας.
Πολλές είναι οι δίαιτες για την απώλεια βάρους, αλλά το τελευταίο διάστημα ακούγονται πιο συχνά τα υποκατάστατα γευμάτων, τα τεστ διατροφογεννετικής και τροφικής δυσανεξίας, η κετογονική δίαιτα καθώς και η διαλειματική νηστεία.
Αναφορικά με τα υποκατάστατα γευμάτων, είναι προϊόντα (σκόνες-ροφήματα, μπάρες) τα οποία αντικαθιστούν 2 γεύματα ημερησίως, με σκοπό την μεγάλη μείωση της ενεργειακής πρόσληψης. Συστήνονται για γρήγορη απώλεια βάρους πριν από χειρουργείο, και η χρήση τους γίνεται για μικρό χρονικό διάστημα υπό ιατρική και διαιτολογική παρακολούθηση. Όταν χρησιμοποιούνται για απώλεια βάρους, η χρήση τους είναι βραχυπρόθεσμη, υπό ιατρική και διαιτολογική παρακολούθηση, και στη συνέχεια ο διαιτώμενος επανέρχεται στην τυπική διατροφή. Η “επιτυχία” τους οφείλεται στην μεγάλη μείωση θερμίδων, όμως τα αποτελέσματα δεν φαίνεται να είναι μακροπρόθεσμα, δεν έχουμε επαρκή στοιχεία από διαιτώμενους που μόνοι τους αγόρασαν τα σκευάσματα, ενώ δυστυχώς πολλές φορές η υποκατάσταση γευμάτων γίνεται χωρίς ιατρική και διαιτολογική παρακολούθηση με αποτέλεσμα τον κίνδυνο για την υγεία, ενώ δεν υπάρχει βελτίωση ούτε των διατροφικών συνηθειών, ούτε της σχέσης με το φαγητό. Τα προϊόντα αυτά υπόκεινται στη νομοθεσία για τα συμπληρώματα διατροφής, και δεν ελέγχονται από τον ΕΟΦ. Έχουν καταγραφεί περιστατικά ηπατοπάθειας, καθώς και θανάτου και ανάγκης για μεταμόσχευση ήπατος ύστερα από χρήση γνωστών σκευασμάτων, ενώ δεν συστήνονται για ορισμένες ομάδες πληθυσμού (πχ. έγκυες, νεφροπαθείς)
Τα τεστ διατροφογεννετικής είναι τεστ όπου αναλύονται ορισμένα γονίδια και συστήνονται διατροφικές αλλαγές, με σκοπό τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων. Τα τεστ αυτά δεν συστήνονται, καθώς η επιστήμη δεν έχει προχωρήσει αρκετά ώστε να γίνονται οι αντίστοιχες συστάσεις, ενώ τα εμπορικά τεστ δεν αναλύουν το σύνολο του γονιδιώματός μας. Τις επόμενες δεκαετίες θα έχουμε περισσότερα δεδομένα και θα μπορούμε να εφαρμόσουμε στην κλινική πράξη τα ευρήματα της διατροφογεννετικής. Δυστυχώς, πολλοί χρησιμοποιούν τα τεστ αυτά για να συστήσουν “ειδικές δίαιτες” απώλειας βάρους. Αν και έχουν αναγνωριστεί γονίδια της παχυσαρκίας, δεν σχετίζεται το γονιδίωμά μας με το τι τρόφιμα μας “παχαίνουν”, ενώ δεν υπάρχουν τρόφιμα των οποίων η κατανάλωση θα μας παχύνει ή θα μας αδυνατίσει!
Η κετογονική δίαιτα ξεκίνησε και συνεχίζει να χρησιμοποποιείται ως μια θεραπευτική δίαιτα για άτομα που δεν αποκρίνονται στη φαρμακοθεραπεία για την επιληψία. Ενδέχεται να βοηθήσει άτομα που δεν μπορούν να ελέγξουν τον σακχαρώδη διαβήτη, με βραχυπρόθεσμη εφαρμογή, αλλά χωρίς να υπάρχει επίσημη σύσταση. Είναι μια διατροφή σχεδόν χωρίς υδατάνθρακες, υψηλή σε λίπος, μέτρια σε πρωτεΐνη, η οποία δεν υπερέχει άλλων διαιτών για απώλεια βάρους. Η μακροχρόνια χρήση της είναι δυνητικά επικίνδυνη, καθώς οι υδατάνθρακες είναι απαραίτητοι για τον άνθρωπο, ενώ σύμφωνα με νέα μελέτη η υψηλή πρόσληψη φυτικών ινών (από πηγές υδατανθράκων φυσικά) σχετίζεται με χαμηλότερη θνησιμότητα, ενώ τα βακτήρια του εντέρου μας (δεν ζούμε μόνοι σε αυτό το σώμα) χρειάζονται τις φυτικές ίνες ως τροφή! Μάλιστα, άτομα που ακολουθούν τέτοιου είδους διατροφή κατά πάσα πιθανότητα δεν βρσίκονται καν σε κατάσταση κέτωσης!
Τέλος, η διαλλειματική νηστεία δεν είναι άλλο από το να τρώμε μέσα σε ένα 8ωρο, ενώ υπάρχουν και άλλοι μέθοδοι. Σύμφωνα με την έρευνα δεν φαίνεται να υπερτερεί έναντι μιας τυπικής διατροφής για την απώλεια βάρους, ενώ αυτό που ορίζει η διαλλειματική νηστεία είναι το ωράριο και όχι η ποιότητα και η ποσότητα της διατροφής. Οι περισσότερες μελέτες μέχρι σήμερα έχουν γίνει σε ζωικά μοντέλα, ενώ στον άνθρωπο έχουν γίνει λίγες και μικρές μελέτες, όπου αρκετά άτομα τις εγκαταλείπουν. Βέβαια, αν και είναι νωρίς, οι μελέτες δείχνουν θετικά αποτελέσματα αναφορικά με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και τον διαβήτη. Παρόλα αυτά είναι απαραίτητες οι επιπρόσθετες μελέτες.
Υπάρχουν αρκετές δίαιτες, και θα συνεχίσουν να κάνουν την εμφάνισή τους και άλλες ακραίες δίιατες, σκευάσματα και τεστ για απώλεια βάρους. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η απώλεια βάρους βασίζεται αποκλειστικά στο αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας, αλλά είναι απαραίτητο το πρόγραμμα διατροφής που ακολουθούμε να ταιριάζει με τον τρόπο ζωής και τις ανάγκες μας, να βοηθά στη διασφάλιση της υγείας μας (ψυχικής & σωματικής) και να δίνει έμφαση στην υγιή σχέση και την απόλαυση του φαγητού.
Διατροφή & ύπνος
Έχετε παρατηρήσει ότι όταν δεν κοιμάστε αρκετά τρώτε πιο πολύ και ότι δυσκολεύεστε να χάσετε βάρος; Δεν είστε μόνοι, καθώς και η έρευνα αυτό δείχνει!
Επιδημιολογικές μελέτες συνδέουν τη μειωμένη χρονική διάρκεια ύπνου με την παχυσαρκία. Μετα-αναλύσεις σχετικά με τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας αναδεικνύουν οτι και ο αυξημένος και ο μειωμένος χρόνος ύπνου σχετίονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας, κατά 4% και 45%, αντίστοιχα!
Η μειωμένη χρονικη διάρκεια ύπνου σχετίζεται με αυξημένη πρόσληψη τροφής & θερμίδων. Έχει παρατηρηθεί αυξημένη κατανάλωση κατά 300-550 kcal ημερησίως. Παράλληλα, παρατηρείται και συσχέτιση με υψηλότερη πρόσληψη λιπαρών, χαμηλότερη πρόσληψη φρούτων και χαμηλή ποιότητα διατροφής, ακατάστατα γεύματα και κατανάλωση ενεργειακά πυκνών σνακ το βράδυ. Αντιθέτως, η αύξηση του ύπνου σε άτομα που κοιμούνται λίγες ώρες φαίνεται να οδηγεί σε μείωση πρόσληψης ελευθέρων σακχάρων, λίπους & υδατανθράκων!
Μια μετα-ανάλυση μελετών εξέτασε την επίδραση της μερικής στέρησης ύπνου στην ενεργειακή πρόσληψη (πόσες θερμίδες τρώμε) και δαπάνη (πόσες θερμίδες καίμε). Ενώ ο βασικός μεταβολισμός και η ενεργειακή δαπάνη έμειναν αμετάβλητα, παρατηρήθηκε αύξηση στην ενεργειακή πρόσληψη, καθώς και στην πρόσληψη λίπους, με μείωση στην πρόσληψη πρωτεΐνης. Άλλη μετα-ανάλυση και μελέτες δείχνουν μια τάση και μια μικρή αύξηση στην ενεργειακή δαπάνη, η οποία όμως είναι αρκετά μικρότερη σε σχέση με την παρατηρούμενη αύξηση στην ενεργειακή πρόσληψη.
Αναφορικά με την επίδραση στην απώλεια βάρους, σε άτομα που ακολουθούν πρόγραμμα για απώλεια βάρους, περίπου 1 ώρα ύπνου λιγότερη, 5 φορές την εβδομάδα οδήγησε σε μικρότερη απώλεια λίπους, ενώ μακροπρόθεσμα, αύξηση στο σωματικό βάρος έχει συσχετιστεί με ύπνο διάρκειας <6 ή >8 ωρών.
Φυσικά και η ποιότητα ύπνου παίζει ρόλο. Η μελέτη MedWeight έχει δείξει οτι άτομα με καλύτερη ποιότητα ύπνου είναι πιο πιθανό να διατηρήσουν την απώλεια βάρους τους, ενώ άλλη μελέτη έχει δείξει ότι η χαμηλή ποιότητα ύπνου σχετίζεται με μικρότερη απώλεια λίπους!
Έχετε μετρήσει το μεταβολισμό σας;
Τι μπορούμε να κάνουμε για την βελτίωση του ύπνου; Η απάντηση είναι στην υγιεινή του ύπνου #sleephygiene.
To National Sleep Foundation συστηνει:
- Ο μεσημεριανός ύπνος να διαρκεί μέχρι 30 λεπτά. Δεν μπορεί να συμπληρώσει τον ανεπαρκή βραδινό ύπνο!
- Να αποφεύγεται η καφεϊνη και η νικοτίνη τις ώρες κοντά στον βραδινό ύπνο, ενώ μέτρο χρειάζεται και στην κατανάλωση αλκοόλ.
- Η άσκηση μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη ποιότητα ύπνου, αλλά οι πολύ έντονη άσκηση ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τον ύπνο
- Να αποφεύγονται τρόφιμα που μπορεί να επηρεάσουν τον ύπνο, όπως βαριά, λιπαρά, καυτερά γεύματα και τρόφιμα που μπορεί να επιφέρουν γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση ή δυσπεψία.
- Η επαρκής έκθεση στο φυσικό φως είναι σημαντική ειδικά για άτομα που δεν μπορούν συχνά να βγούν έξω. Η έκθεση στο ηλιακό φως κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώς και το σκοτάδι τη νύχτα, βοηθούν στη διατήρηση ενός υγιεινού κύκλου ύπνου-αφύπνισης.
- Δημιουργία μιας τακτικής χαλαρωτικής ρουτίνας για ύπνο. Μια τακτική νυχτερινή ρουτίνα βοηθά το σώμα να αναγνωρίσει ότι είναι ώρα για ύπνο (πχ. μπάνιο, ανάγνωση βιβλίου). Προσπαθήστε να αποφύγετε την συναισθηματική αναστάτωση των συνομιλιών και των δραστηριοτήτων πριν επιχειρήσετε να κοιμηθείτε.
- Βεβαιωθείτε ότι το περιβάλλον του ύπνου είναι ευχάριστο. Τα στρώματα και τα μαξιλάρια πρέπει να είναι άνετα. Η κρεβατοκάμαρα πρέπει να είναι δροσερή για βέλτιστο ύπνο. Το φωτεινό φως από τους λαμπτήρες, το κινητό και την τηλεόραση δυσχαιρένουν τον ύπνο. Δοκιμάστε κουρτίνες που δεν αφήνουν το ηλιακό φως να περασει, μασκα ύπνου, ωτοασπίδες, μηχανές “λευκού θορύβου” για να βοηθείστε τον ύπνο και μια χαλαρωτική ατμόσφαιρα.
Πηγές
- Sleep–obesity relation: underlying mechanisms and consequences for treatment
- A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials of the Impact of Sleep Duration on Adiposity and Components of Energy Balance
- Influence of sleep restriction on weight loss outcomes associated with caloric restriction
- Sleep quality is associated with weight loss maintenance status: the MedWeight study
- Changes in Diet and Lifestyle and Long-Term Weight Gain in Women and Men
- Insufficient sleep undermines dietary efforts to reduce adiposity.
- Short Sleep Duration and Dietary Intake: Epidemiologic Evidence, Mechanisms, and Health Implications
- The Effects of Partial Sleep Deprivation on Energy Balance: A Systematic Review and Meta-Analysis.
- Sleep duration and obesity among adults: a meta-analysis of prospective studies.
- Long sleep duration predicts a higher risk of obesity in adults: a meta-analysis of prospective cohort studies.
- Sleep extension is a feasible lifestyle intervention in free-living adults who are habitually short sleepers: a potential strategy for decreasing intake of free sugars? A randomized controlled pilot study
Θέλω να χάνω πάνω από 2 κιλά την εβδομάδα. Μπορώ;
Η πραγματικότητα της απώλειας βάρους: Αποκαλύπτοντας τον μύθο της επιλογής του ρυθμού απώλειας βάρους
Στον σημερινό κόσμο, οι γρήγορες, "μαγικές" λύσεις και οι υποσχέσεις για άμεση απώλεια βάρους διαφημίζονται ευρέως. Συχνά παρουσιάζονται στη μορφή αυστηρής διατροφής, αν και αναγράφεται πάντα η φράση "χωρίς κόπο", και ορισμένες φορές συμπληρώνονται και από ένα έντονο πρόγραμμα άσκησης, ή ακόμη και από ένα μαγικό χάπι που υπόσχεται να σας κάνει να χάσετε κιλά εντός εβδομάδων, ή μερικές φορές ημερών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η επιλογή της ταχύτητας απώλειας βάρους δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται. Ας δούμε γιατί.
Η έννοια του Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού και των ημερήσιων ενεργειακών αναγκών
Οι ημερήσιες ανάγκες του σώματος, είναι ένας σημαντικός παράγοντας που καθορίζει τον ρυθμό απώλειας βάρους.
Οι ημερήσιες ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού σε θερμίδες, προέρχονται από μια μεγάλη και πολυμερής ομάδα βιοχημικών αντιδράσεων, που ονομάζουμε αλλιώς μεταβολισμό, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ύπαρξή μας (αναπνοή, διατήρηση ομοιόστασης, εγκεφαλική, κυτταρική και καρδιακή λειτουργία), την θρέψη μας (πέψη τροφής και μεταβολισμός θρεπτικών ουσιών) και την κίνηση μας.
Οι ημερήσιες ενεργειακές ανάγκες του σώματος ουσιαστικά αποτελούνται από το άθροισμα των θερμιδικών απαιτήσεων 1. του Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού (ενεργειακές απαιτήσεις για να διατηρηθούμε εν ζωή σε ηρεμία), 2. των ενεργειακών αναγκών για την πέψη της τροφής και 3. των ενεργειακών αναγκών για την κίνηση και άσκηση.
Ο Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός επηρεάζεται από παράγοντες, όπως την ηλικία, το φύλο, το γενετικό μας υλικό (DNA), το ύψος το βάρος, και τη σύσταση του σώματος, και τη λειτουργία των ορμονών.
Συνολικά, την ημέρα οι γυναίκες χρειάζονται περίπου 2.000 θερμίδες, και οι άνδρες 2.500 θερμίδες.
Η Έννοια του Ενεργειακού Ισοζυγίου
Η απώλεια βάρους βασίζεται θεμελιωδώς στην Αρχή Διατήρησης της Ενέργειας. Αυτή η αρχή δηλώνει ότι για να υπάρξει απώλεια βάρους, θα πρέπει να δημιουργηθεί ενεργειακό έλλειμα, δηλαδή η ενεργειακή πρόσληψη (θερμίδες που λαμβάνονται) θα πρέπει να είναι λιγότερη από την ενεργειακή δαπάνη (θερμίδες που χρησιμοποιούνται). Όταν το σώμα βρίσκεται σε έλλειμμα θερμίδων, αρχίζει να χρησιμοποιεί το αποθηκευμένο λίπος για ενέργεια, με αποτέλεσμα την απώλεια βάρους.
Ωστόσο, ο βαθμός του θερμιδικού ελλείμματος που είναι ασφαλής και βιώσιμος διαφέρει από άτομο σε άτομο και πρέπει να καθορίζεται με την καθοδήγηση ενός διαιτολόγου-διατροφολόγου. Συστήνεται η απώλεια βάρους να είναι της τάξης του 0,5-1 κιλό την εβδομάδα.
Ο υπολογισμός του Ρυθμού Απώλειας Βάρους
Ο ρυθμός απώλειας βάρους υπολογίζεται για το κάθε άτομο, λαμβάνοντας υπόψιν την ημερήσια ενεργειακή δαπάνη του ατόμου. Κάθε κιλό λίπους περικλείει ενέργεια 9.000 θερμίδων. Για να χαθεί 1 κιλό λίπους θα πρέπει να δημιουργηθεί έλλειμα περίπου 7,500 θερμίδων (λόγω "απώλειας" ενέργειας για τις μεταβολικές διεργασίες-βιοχημικές αντιδράσεις).
Έστω ότι ένα άτομο χρειάζεται 2.000 θερμίδες ημεησίως. Μια ασφαλής και βιώσιμη μείωση των θερμίδων είναι περί τις 500 θερμίδες, δηλαδή να καταρτιστεί ένα πρόγραμμα διατροφής στις 1.500 θερμόδες, με στόχο την απώλεια κοντά στο 0,5 κιλό την εβδομάδα.
Θα αναρωτηθείτε, λοιπόν, δεν μπορώ να χάνω 1 κιλό την εβδομάδα;
Αυτό θα σήμαινε οτι το πρόγραμμα διατροφής θα πρέπει να είναι κοντά στις 1000 θερμίδες την ημέρα, γεγονός που καθιστά το διατροφικό πλάνο ανεπαρκές και μη βιώσιμο!
Οι Κίνδυνοι της Γρήγορης Απώλειας Βάρους
Και ενώ η γρήγορη απώλεια βάρους μπορεί να φαίνεται ελκυστική, όπως φαίνεται και από το παραπάνω παράδειγμα,συχνά περιλαμβάνει δραστικό περιορισμό των θερμίδων και έντονη άσκηση, που μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Η γρήγορη απώλεια βάρους συχνά οδηγεί σε απώλεια μυικής μάζας, διατροφικές ελλείψεις, επιβράδυνση του μεταβολισμού, ενώ επιβαρύνει και την ψυχική υγεία και την υγιή σχέση με το φαγητό. Επιπλέον, είναι συχνά μη βιώσιμη, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο της δίαιτας, και σε αύξηση του βάρους διαχρονικά, που μπορεί να έχει περαιτέρω αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία.
Ο Ρόλος της Μοναδικότητας του κάθε ατόμου
Το σώμα κάθε ατόμου είναι μοναδικό. Ορισμένοι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να χάσουν βάρος γρήγορα, ενώ άλλοι χάνουν βάρος με πιο αργό ρυθμό, ακόμη και αν ακολουθούν την ίδια διατροφή και πρόγραμμα άσκησης. Παράγοντες όπως το αρχικό βάρος, το γονιδίωμα, η σύσταση του σώματος, το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, η καθημερινότητα, αλλά και ο αυτο-έλεχος και η σχέση με το φαγητό παίζουν άμεσα και έμμεσα σημαντικό ρόλο σε αυτήν την ποικιλομορφία ρυθμών απώλειας βάρους, και αυτοί οι παράγοντες δεν μπορούν να αλλάξουν δια της βούλησης.
Συμπερασματικά, η επιλογή ενός ρυθμού απώλειας βάρους δεν είναι εφικτή λόγω της πολύπλοκης φύσης του σώματός μας και της πληθώρας των παραγόντων που επηρεάζουν την απώλεια βάρους. Αντί να στοχεύετε σε μια συγκεκριμένη ταχύτητα απώλειας βάρους, είναι καλύτερο να αφιερώσετε τον χρόνο σας και την προσπάθειά σας στη δημιουργία υγιεινών συνηθειών και υγιούς σχέσης με το φαγητό και το σώμα σας.
Πηγές
- Dietary Guidelines for Americans, 2020-2025
- Busetto L, Bettini S, Makaronidis J, Roberts CA, Halford JCG, Batterham RL. Mechanisms of weight regain. Eur J Intern Med. 2021 Nov;93:3-7. doi: 10.1016/j.ejim.2021.01.002.
- Greenway FL. Physiological adaptations to weight loss and factors favouring weight regain. Int J Obes (Lond). 2015 Aug;39(8):1188-96. doi: 10.1038/ijo.2015.59.
- Fogarasi A, Gonzalez K, Dalamaga M, Magkos F. The Impact of the Rate of Weight Loss on Body Composition and Metabolism. Curr Obes Rep. 2022 Jun;11(2):33-44. doi: 10.1007/s13679-022-00470-4.
Γιαούρτι με γεύση φράουλα και φλίδες σοκολάτας
Θυμάστε τα γιαούρτια με γεύση φράουλα και μπαλάκια σοκολάτας;
Μπορούμε στο σπίτι να φτιάξουμε κάτι παρόμοιο, αλλά πιο θρεπτικό!
Τι θα χρειαστούμε:
- 1 κεσεδάκι γιαούρτι 2% και λίγο γάλα 1,5% ή 1 φλ. κεφίρ
- 1 κ.σ. σπόρους chia
- 2 κ.σ. βρώμη
- Κατεψυγμένεςή νωπές φράουλες
- 10 γρ μαύρη σοκολάτα
Εκτέλεση:
- Ανακατεύουμε το γιαούρτι με λίγο γάλα για να γίνει πιο ιδαρές ή χρησιμοποιούμε 1 φλ. κεφίρ (είναι ήδη παχύρευστο)
- Στο μπλέντερ ανακατεύουμε το μίγμα μαζί με κατεψυγμένες ή νωπές φράουλες
- Προσθέτουμε στο παραπάνω μίγμα τη βρώμη & τους σπόρους chia και τα αφήνουμε στο ψυγείο για 1 ώρα
- Ρίχνουμε από πάνω τις φλίδες τριμμένης σοκολάτας
- Καλή απόλαυση!