Σιδηροπενική αναιμία: αιτίες και διατροφική αντιμετώπιση
O σίδηρος είναι απαραίτητος για τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων, που μεταφέρει το οξυγόνο στον οργανισμό μας, και της μυοσφαιρίνης, που αποθηκεύει οξυγόνο στους μύες και τους ιστούς.
Επιπλέον, ο σίδηρος είναι απαραίτητος για διάφορα ένζυμα και πρωτεΐνες, καθώς και ορμόνες και νευροδιαβιβαστές.
Η έλλειψη σιδήρου αποτελεί την πιο συχνή έλλειψη θρεπτικού συστατικού και οδηγεί στη σιδηροπενική αναιμία.
Τα συμπτώματά της είναι κούραση και έλλειψη ενέργειας, δυσκολία στην αναπνοή, ταχυπαλμίες και χλομή όψη, ενώ λιγότερο συχνά συμπτώματα είναι η τριχόπτωση, η φαγούρα, ο πονοκέφαλος, η δυσφαγία, έλκη στις γωνίες των χειλιών και η λεία ή με έλκη γλώσσα. Η έλλειψη σιδήρου συνδέεται με διαταραγμένη ικανότητα σωματικής εργασίας, αναπαραγωγής και γνωστικής και ψυχοκινητικής ανάπτυξης.
Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος και συγκεκριμένα η χαμηλή αιμοσφαιρίνη, ο χαμηλός αριθμός, το μικρό μέγεθος και λιγότερο κόκκινο χρώμα των ερυθρών αιμοσφαιρίων, καθώς και η χαμηλή φερριτίνη είναι ενδεικτικά της αναιμίας.
Οι αιτίες της σιδηροπενικής αναιμίας μπορεί να είναι είτε η αιμορραγία, συνήθως από το γαστρεντερικό σύστημα, λόγω έλκους στομάχου, καρκίνου του στομάχου ή εντέρου, είτε η αυξημένη ροή περιόδου ή η εγκυμοσύνη, όπου ο οργανισμός έχει αυξημένες ανάγκες σιδήρου. Επιπλέον, η σιδηροπενική αναιμία είναι συχνή σε άτομα με χρόνια νεφρική νόσο, κοιλιοκάκη, νόσο Crohn και ελκώδη κολίτιδα. Διατροφική έλλειψη σιδήρου είναι λιγότερο συχνή, αλλά πολύ πιθανή εάν λείπουν πηγές σιδήρου από τη διατροφή.
Η αντιμετώπιση της σιδηροπενικής αναιμίας έγκειται στη λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου, καθώς και στη θεραπεία της υποκείμενης νόσου που προκάλεσε την έλλειψη. Επιπλέον, κατά τη θεραπεία και μετά, είναι θεμιτή η αύξηση της ποσότητας σιδήρου της διατροφής.
Ο σίδηρος βρίσκεται σε δύο μορφές, σαν αιμικός και μη αιμικός σίδηρος, όταν είναι συνδεδεμένος με την αίμη ή ελεύθερος, αντίστοιχα.
Ο αιμικός σίδηρος, που βρίσκεται σε ζωικές πηγές, είναι πιο άμεσα και εύκολα απορροφήσιμος σε σχέση με το μη αιμικό σίδηρο. Παλαιότερα το σπανάκι θεωρούνταν πολύ καλή πηγή σιδήρου, που έγινε ιδιαίτερα γνωστή με τον Popeye. Όμως οι ερευνητές είχαν κάνει λάθος στον υπολογισμό! Το σπανάκι, όπως και άλλα σκούρα πράσινα λαχανικά, περιέχουν σίδηρο, όχι όμως όπως οι ζωικές πηγές.
Παρακάτω παρουσιάζονται εύκολοι τρόποι για αύξηση της πρόσληψης σιδήρου:
1. Η βιταμίνη C βοηθάει στην απορρόφηση του σιδήρου, συνεπώς μπορείτε να καταναλώνετε πορτοκαλάδα μαζί με το συμπλήρωμα σιδήρου.
2. Συνοδεύστε το γεύμα σας με πορτοκαλάδα για καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου της διατροφής.
3. Προτιμείστε πηγές σιδήρου όπως το κρέας, το ψάρι και το τόφου, τα αυγά, τα όσπρια και τα φασόλια, οι ξηροί καρποί και τα φρούτα, καθώς και τα εμπλουτισμένα με σίδηρο δημητριακά.
4. Το ασβέστιο δυσχεραίνει την απορρόφηση σιδήρου, οπότε αποφύγετε την κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών μαζί με πηγές ή συμπλήρωμα σιδήρου.
Η σιδηροπενική αναιμία, αν μείνει αθεράπευτη, μπορεί να οδηγήσει σε υπολειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και ευαισθησία σε ασθένειες και μολύνσεις. Σε περίπτωση ασθένειας, όμως, το συμπλήρωμα σιδήρου δεν είναι καλή επιλογή, καθώς μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη του μικροοργανισμού που είναι υπεύθυνος για την ασθένεια.
Είναι πολλές οι πηγές του σιδήρου και μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και στη θεραπεία των διαφόρων τύπων αναιμίας.
Διατροφή και Προληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου ΙΙ
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ (ΣΔΙΙ) είναι μεταβολική νόσος, ποικίλης αιτιολογίας που χαρακτρίζεται από υπεργλυκαιμία και διαταραχές στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, εξαιτίας διαταραγμένης παραγωγής ινσουλίνης ή δράσης της ή συνδυασμός τους. Ο ΣΔΙΙ είναι ο πιο κοινός τύπος διαβήτη, και αφορά το 90-95% των διαγνώσεων, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι διαγνώσεις ΣΔΙΙ σε ενήλικες, αλλά και σε εφήβους!
Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης της νόσου αποτελούν η γενετική προδιάθεση, η ηλικία, το υψηλό σωματικό βάρος, και ο καθιστικός τρόπος ζωής. Είναι πιο συχνός σε γυναίκες που είχαν διαγνωστεί με διαβήτη κύησης και άτομα με δυσλιπιδαιμία ή υπέρταση. Η πρόληψη έγκειται στην τακτική παρακολούθηση των τιμών γλυκόζης και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, καθώς και στην βελτίωση του τρόπου ζωής και την απώλεια βάρους σε άτομα με προ-διαβήτη.
Πώς μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης του ΣΔΙΙ μέσω της διατροφής;
Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη ή/και καθυστέρηση της εμφάνισης ΣΔΙΙ, με την απώλεια βάρους να αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο. Σύμφωνα με τον American Diabetes Association (ADA) άτομα στο στάδιο του προ-διαβήτη θα πρέπει να επισκεφτούν διαιτολόγο-διατροφολόγο, ώστε να λάβουν εξατομικευμένη διαιτολογική παρέμβαση.
Σύμφωνα με τον ADA άτομα με προ-διαβήτη συστήνεται να βελτιώσουν τον τρόπο ζωής τους με στόχο μια μέτρια απώλεια βάρους της τάξης του 7% του αρχικού σωματικού βάρους, και μέτριας έντασης άσκηση για 150 λεπτά/εβδομάδα. Παρόμοιες οδηγίες έχουν μελετηθεί με θετικά αποτελέσματα σε έρευνες ανά τον κόσμο.
Η Μεσογειακή Διατροφή αποτελεί ένα εξαιρετικό πρότυπο διατροφής για την πρόληψη του διαβήτη, όπως αναδεικνύει πληθώρα μελετών, ενώ και ο ADA συστήνει την προσκόλληση σε ένα υγιεινό μοντέλο διατροφής, όπως τη Μεσογειακή Διατροφή, ή ένα διατροφικό πρότυπο χαμηλό σε λιπαρά. Μάλιστα, η ΜΔ φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη του ΣΔΙΙ ακόμα και αν δεν υπάρχει απώλεια βάρους. Περισσότερες μελέτες θα πρέπει να γίνουν σχετικά με την επίδραση μιας διατροφής χαμηλής σε υδατάνθρακες για άτομα με προ-διαβήτη, αν και οι παρούσες δείχνουν ότι είναι το ίδιο αποτελεσματικές με τις δίαιτες χαμηλές σε λιπαρά.
Ενώ η απώλεια βάρους, ανεξαρτήτως τρόπου, φαίνεται να εκείνη που βελτιώνει την πρόληψη του διαβήτη, η ποιότητα της διατροφής φαίνεται να είναι σημαντική για άτομα που δεν έχουν υπερβάλλον σωματικό βάρος, αλλά και για την συνολική υγεία. Σημαντικό στοιχείο για την μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους είναι η εξατομίκευση & η επιλογή του διατροφικού προτύπου που ταιριάζει στο κάθε άτομο.
Συμπερασματικά, η διατροφή ως σύνολο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην υγεία και την πρόληψη ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου και του ΣΔΙΙ. Η απώλεια βάρους μεσω βελτίωσης του τρόπου ζωής παίζει τον πλέον σημαντικό ρόλο. Έμφαση πρέπει να δοθεί στην εξατομίκευση, ενώ συστήνεται η πρόσκόλληση σε ένα πλάνο υγιεινής διατροφής με έμφαση στην πρόσληψη προϊόντων ολικής άλεσης, στα όσπρια, τους ξηρούς καρπούς, τα φρούτα και τα λαχανικά, ενώ να μειωθεί η πρόσληψη τροφίμων πλούσια σε ελεύθερα σάκχαρα, αλάτι, κορεσμένα λιπαρά.
Πηγές:
1. Standards of Medical Care in Diabetes—2019 Abridged for Primary Care Providers
2. Mediterranean diet and diabetes: prevention and treatment.
3. The role of diet in the prevention of type 2 diabetes.
Γιατί και οι αδύνατοι πρέπει να προσέχουν τη διατροφή τους;
Η παχυσαρκία παιδιών και ενηλίκων αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας της εποχής μας, με μεγάλο κόστος στην ψυχική και σωματική υγεία, και όχι μόνο. Παράλληλα, η ενασχόληση με την εικόνα του σώματός μας μας απασχολεί, ανεξαρτήτου Δείκτη Μάζας Σώματος.
Πολλές φορές ακούμε άτομα με φυσιολογικό βάρος να προσέχουν τη διατροφή τους, ή αντίθετα ακούμε για άτομα με χαμηλό ή φυσιολογικό σωματικό βάρος να “τρώνε ό,τι θέλουν, χωρίς να παχαίνουν”. Τι γίνεται λοιπόν με τα άτομα με φυσιολογικό βάρος; Πρέπει να προσέχουν τη διατροφή τους;
Το σωματικό βάρος και ο Δείκτης Μάζας Σώματος είναι δύο από τις μετρήσεις που μας ενδιαφέρουν στην ανθρωπομετρία, όμως δεν είναι οι μοναδικές ή πιο σημαντικές. Το ποσοστό του λίπους στο σώμα είναι επίσης πολύ σημαντικό! Δηλαδή, μπορεί να έχουμε ένα άτομο με επιθυμητό σωματικό βάρος, που έχει αυξημένο σωματικό λίπος, και έτσι το άτομο εκίνο να βρίσκεται σε υψηλότερο κίνδυνο για παθήσεις όπως καρδιαγγειακά και διαβήτη, όπως ένα άτομο με Δείκτη Μάζας Σώματος που αντιστοιχεί στην κλίμακα της παχυσαρκίας!Μάλιστα, επιδημιολογικές μελέτες βρίσκουν ότι νορμοβαρείς ενήλικες εμφανίζουν αντίσταση στην ινσουλίνη, ενώ ακόμα και άτομα με οριακά φυσιολογικό Δείκτη Μάζας Σώματος και υπέρβαρα άτομα βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για μεταβολικό σύνδρομο.
Η διατροφή, λοιπόν, παίζει ρόλο στη σιλουέτα μας, αλλά κυρίως στην υγεία μας. Επομένως, είναι απαραίτητο για όλους μας, ανεξαρτήτως σωματικού βάρους να ακολουθούμε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, με σωστή διατροφή και τακτική άσκηση. Ένα υγιεινό πρότυπο διατροφής δεν απαγορεύει την κατανάλωση τροφίμων ή ομάδων τροφίμων, χωρίς ιατρικό λόγο, αλλά έμφαση δίνεται στη συχνότητα κατανάλωσης των ομάδων τροφίμων, και φυσικά στην κατανάλωση κατάλληλων μερίδων. Επομένως, τα γλυκά δεν απαγορεύονται, αλλά η κατανάλωσή τους περιορίζεται στη μια φορά την εβδομάδα, ενώ τα φρούτα, τα λαχανικά και τα προϊόντα ολικής άλεσης κατέχουν ένα μεγάλο μέρος της διατροφής μας. Επίσης, είναι προτιμότερη η κατανάλωση ψαριών και πουλερικών, σε σχέση με το κόκκινο κρέας, του οποίου η κατανάλωση είναι καλό να μην ξεπερνά τις 2 μερίδες την εβδομάδα. Ένα έξυπνο τρικ για να βεβαιωθούμε ότι το πιάτο μας είναι πλήρες είναι να βάλουμε στο 1/2 σαλάτα, στο 1/4 μια πηγή πρωτεΐνης (πχ. ψάρι, κοτόπουλο, κρέας, αυγό, τυρί, όσπρια) και στο άλλο 1/4 μια πηγή αμύλου (πχ. ψωμί ολικής άλεσης, καστανό ρύζι, πατάτες ψητές ή βραστές)!
Η σωστή διατροφή είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της υγείας μας. Ανεξαρτήτου σωματικού βάρους είναι απαραίτητο να προσέχουμε τη διατροφή μας και να επιλέγουμε συνετά τι θα βάλουμε στην κουζίνα μας, επομένως και στο πιάτο και το σώμα μας!
Πώς θα τρώμε λιγότερο κόκκινο κρέας;
Το κόκκινο κρέας είναι από τα πιο κοινά τρόφιμα που καταναλώνουμε πλέον, αν και στη Μεσογειακή Διατροφή η κατανάλωση του κόκκινου κρέατος ήταν πολύ πιο σπάνια.
Η αυξημένη κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο νόσου και θανάτου από καρδιαγγειακά και καρκίνο, καθώς και αυξημένο κίνδυνο πρώιμου θανάτου.
Συγκεκριμένα, τα επεξεργασμένα κρέατα πλέον αποτελούν σαφή καρκινογόνα (κατηγορία 1) για ανάπτυξη καρκίνου, ενώ το κόκκινο κρέας (εκτός ψαριού και πουλερικών) αποτελεί πιθανή αιτία καρκίνου (κατηγορία 2Α), όπως δείχνουν πάνω από 800 έρευνες που μελετήθηκαν από τον οργανισμό «International Agency for Research on Cancer».
Ως κόκκινο κρέας εννοούμε το χοιρινό, το μοσχαρίσιο, το κατσικίσιο και αρνίσιο κρέας, καθώς και τον κιμά από το κρέας αυτό. Στο κόκκινο επεξεργασμένο κρέας ανήκουν τα σαλάμια, το μπέικον τα λουκάνικα και άλλα κρέατα που έχουν υποστεί επεξεργασία. Ως μια μερίδα ορίζεται 2 φέτες επεξεργασμένου κρέατος (πχ. 2 φέτες γαλοπούλα), ή 90 γραμμάρια/ 1 τράπουλα κρέατος (πχ. 90 γραμμάρια χοιρινή μπριζόλα).
Μια μελέτη διάρκειας 28 ετών, με 24.000 συμμετέχοντες έδειξε ότι άτομα που έτρωγαν το περισσότερο κόκκινο κρέας είχαν την τάση να πεθαίνουν πιο νωρίς και συχνά από καρδιαγγειακά και καρκίνο. Για κάθε επιπλέον μερίδα κόκκινου κρέατος ο κίνδυνος θανάτου αυξήθηκε κατά 13%, ενώ για κάθε μερίδα επεξεργασμένου κρέατος κατά 20%.
Μάλιστα, στη μελέτη αυτή τα άτομα που κατανάλωναν το περισσότερο κόκκινο κρέας είχαν την τάση να πεθαίνουν σε πιο νεαρή ηλικία, και πιο συχνά από καρδιαγγειακά και καρκίνο. Επίσης, ζύγιζαν περισσότερο, ασκούνταν λιγότερο, κάπνιζαν και έπιναν πειρσσότερο αλκοόλ, σε σχέση με πιο υγιή άτομα της μελέτης.
Συστήνεται να καταναλώνουμε λιγότερο κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας, και να δίνουμε έμφαση σε άλλες καλές πηγές πρωτεϊνών. Πώς μπορούμε να μειώσουμε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος;
- Meatless Mondays. Μια πρωτοβουλία για την αποφυγή κατανάλωσης κόκκινου κρέατος τις Δευτέρες, με σκοπό την βελτίωση των διατροφικών συνηθειών του πληθυσμού. Πολύ απλά αποφύγετε να καταναλώσετε κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας τη Δευτέρα, επιλέγοντας ως σνακ ξηρούς καρπούς, κουλούρι, ή φρούτα και για κυρίως γεύμα μπορείτε να φτιάξετε όσπρια ή σαλάτα ανακατεμένη με όσπρια, όπως φασολάκια μαυρομύτικα, ένα λαδερό φαγητό (με προσεγμένη την ποσότητα ελαιολάδου βέβαια) ή ψάρι ή κοτόπουλο.
- Πρόγραμμα με ποικιλία. Μπορούμε να φτιάξουμε εβδομαδιαίο πρόγραμμα για κύρια γεύματα, με όλες τις ομάδες τροφίμων. Για παράδειγμα, τη Δευτέρα τρώμε λαδερό, την Τρίτη κοτόπουλο, την Τετάρτη όσπριο, την Πέμπτη και το Σάββατο ψάρι, την Παρασκευή ζυμαρικά ή ομελέτα, και την Κυριακή κόκκινο κρέας!
- Μπορούμε να αλλάξουμε κλασσικές συνταγές με κόκκινο κρέας. Τα μπιφτέκια κοτόπουλο είναι εξίσου γευστικά με τα κλασσικά, ενώ έχουν και λιγότερο κορεσμένο λίπος! Επίσης, μπορούμε να φτιάξουμε μπιφτέκια από ρεβύθια ή και φακές, ή ακόμα και παστίτσιο με κοτόπουλο ή φακές!
- Μπορούμε να αντικαταστήσουμε μια μερίδα το κόκκινο κρέας την εβδομάδα με ψάρι. 2 μερίδες ψαριού την εβδομάδα, κυρίως λιπαρών ψαριών αρκούν για επιτύχουμε την πρόσληψη των ω-3 λιπαρών που χρειαζόμαστε!
- Μπορούμε να μειώσουμε την ποσότητα κρέατος στο πιάτο μας και να συμπληρώσουμε τη μερίδα μας με όσπρια ή και λαχανικά!
- Μπορούμε να βελτιώσουμε την ποικιλία στα τοστ και τα σάντουιτς προτιμώντας αντί για αλλαντικό να βάλουμε μόνο τυρί με λαχανικά ή τυρί φέτα και ντομάτα, ή τόνο και λαχανικά!
- Μια καλή και γρήγορη εναλλακτική στο κόκκινο κρέας είναι το αυγό, με την εξαιρετικής ποιότητας πρωτεϊνη του! Ειδικά τις μέρες που βιαζόμαστε μπορούμε να φτιάξουμε μια ομελέτα με λαχανικά και τυρί!
Η διατροφή μας παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη χρόνιων ασθενειών, όπως τα καρδιαγγειακά, ο διαβήτης και ο καρκίνος. Μια υγιεινή διατροφή, όπως η Μεσογειακή Διατροφή χαρακτηρίζεται από ποικιλία τροφίμων, με χαμηλη όμως πρόσληψη κόκκινου κρέατος! Ας δοκιμάσουμε νέες και παλιές υγιεινές συνταγές, και ας προτιμήσουμε το κόκκινο κρέας πιο σπάνια!
