Αλκαλική Δίαιτα: τι ισχύει;
H απώλεια βάρους είναι από τα πιο επίκαιρα θέματα. Όλο και πιο συχνά ερχόμαστε σε επαφή με άρθρα, εκπομπές, ιστολόγια και βιβλία που συνιστούν συγκεκριμένες διατροφές ή συμπληρώματα ή συγκεκριμένα τρόφιμα για γρήγορη και ανώδυνη απώλεια βάρους.
Και ποιος δεν θα ήθελε να χάσει βάρος χωρίς να κάνει αλλαγές στη διατροφή του; Στην πλειοψηφία τους τα προτεινόμενα προγράμματα όχι μόνο αποκλείουν ομάδες τροφίμων, αλλά μπορεί να οδηγήσουν σε έλλειψη θρεπτικών συστατικών, απώλεια μυϊκής μάζας και υγρών και μείωση του βασικού μεταβολισμού, μεταξύ άλλων, με αποτέλεσμα τη βραχυπρόθεσμη μείωση του βάρους και την επαναπρόσληψή του και με το παραπάνω ύστερα από το πέρας του προγράμματος.
Σε προηγούμενα άρθρα έχω αναφερθεί σε άλλες fad diets όπως αποκαλούνται. Η Αλκαλική Δίαιτα (Alkaline diet) είναι μία από αυτές και την ακούμε τώρα πιο συχνά από ποτέ.
Η Αλκαλική Δίαιτα, αν και υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια, έγινε γνωστή μέσα από το μοντέλο Elle MacPherson, τη Victoria Beckham και τη food blogger Ella Woodward (Delicious Ella). Σύμφωνα με τους δημιουργούς και διάσημους ακόλουθους της, η δίαιτα αυτή βοηθάει τον οργανισμό να διατηρεί το pH του αίματος σταθερό! Έτσι, καταναλώνοντας τρόφιμα, τα οποία όταν μεταβολίζονται έχουν αλκαλικό (βασικό) pH, βοηθάμε τον οργανισμό να είναι υγιής.
Όμως, ο οργανισμός μας μόνος του κρατάει το pH του αίματός μας πάντοτε σε σταθερό pH 7,35-7,45, ενώ παράλληλα το στομάχι μας έχει αρκετά όξινο pH γύρω στο 3,5. Η διατροφή μας δεν επηρεάζει το pH του αίματος! Εάν το pH του αίματός μας μεταβληθεί έστω και λίγο αυτό δείχνει ότι νοσούμε σοβαρά και χρειαζόμαστε άμεσα ιατρική περίθαλψη.
Η απώλεια βάρους είναι λογικό να επιτευχθεί με αυτήν τη διατροφή, καθώς συστήνεται η κατανάλωση πολλών φρούτων και λαχανικών και αρκετού νερού, ενώ τα επεξεργασμένα τρόφιμα, η ζάχαρη και το αλκοόλ απαγορεύονται μαζί με το κρέας, τα πουλερικά, τα γαλακτοκομικά, τα ψάρια, αρκετές πηγές αμύλου και άλλα τρόφιμα που καταναλώνουμε συχνά.
Με τον αποκλεισμό των τροφίμων που καταναλώνουμε, αναγκαζόμαστε να τα αντικαταστήσουμε με άλλα, συνήθως λιγότερο ενεργειακά πυκνά, και έτσι έχουμε απώλεια βάρους, ενώ παράλληλα η υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει οφέλη στην υγεία μας, αλλά όχι επειδή το αίμα μας παραμένει σε αλκαλικό pH!
Οι υπέρμαχοι της Αλκαλικής Δίαιτας, δυστυχώς, δεν σταματούν εκεί. Ισχυρίζονται ότι η δίαιτα αυτή προστατεύει και από τον καρκίνο, αψηφώντας τη βιολογία και τη φυσιολογία του ανθρώπου. Καθώς η διατροφή δεν επηρεάζει τη μεταβολή του pH του αίματος, καθώς αυτό παραμένει σταθερό, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η Αλκαλική Διατροφή έχει αντικαρκινική δράση. Δυστυχώς, λόγω της δίαιτας αυτής έχουν χάσει τη μάχη με τον καρκίνο καρκινοπαθείς που εμπιστεύτηκαν τους ψευδο-επιστήμονες και διέκοψαν τη συμβατική θεραπεία για να ακολουθήσουν την Αλκαλική Δίαιτα.
Παράδειγμα, μάλιστα αποτελεί η Kim Tinkham, η οποία εμφανίστηκε στην εκπομπή της Oprah Winfrey μαζί με τον «ιατρό» της Robert Young (ο οποίος δεν είχε άδεια ασκήσεως της ιατρικής), ο οποίος ισχυρίστηκε ότι την θεράπευσε μέσω της διατροφής αυτής. Δεν έγινε όμως ευρέως γνωστό ότι λίγο καιρό μετά η κ. Tinkham απεβίωσε λόγω του καρκίνου!
Η πληθώρα πληροφοριών που παίρνουμε από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να προβεί άκρως επικίνδυνη για την υγεία μας. Τα πολλά υποσχόμενα προγράμματα διατροφής κατά το πλείστον παρερμηνεύουν τα επιστημονικά δεδομένα και τη φυσιολογία του οργανισμού μας.
Είναι σημαντικό να ενημερωνόμαστε από έγκυρες πηγές και άτομα με την κατάλληλη εκπαίδευση όσον αφορά την υγεία και τη διατροφή μας και να επαληθεύουμε τις πληροφορίες που παίρνουμε. Μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή, η οποία δεν αποκλείει κανένα τρόφιμο ή ομάδα τροφίμων είναι αυτή που θα βελτιώσει την υγεία και την ποιότητα της ζωής μας!
Update: Ο εμπνευστής της δίαιτας έχει φυλακιστεί, καθώς εξαπατούσε τους πελάτες του, παριστάνοντας τον ιατρό, ενώ δεν έχει κανένα πτυχίο.
Άνθρακας το φαγητό
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μόδα η αποτοξίνωση, και τα διάφορα προϊόντα που υπόσχονται αποτοξίνωση και απώλεια βάρους. Ένα από αυτά που έχουν έρθει πρόσφατα στο φως της δημοσιότητας είναι ο ενεργός άνθρακας. Ο ενεργός άνθρακας (activated charcoal) χρησιμοποιείται τυπικά στην περίπτωση δηλητηρίασης ή υπερβολικής δόσης φαρμάκων, καθώς προσδένει σε διάφορες ουσίες και δεν επιτρέπει την απορρόφησή τους από τον εντερικό αυλό στην κυκλοφορία του αίματος. Η χρήση του ενεργού άνθρακα για «αποτοξίνωση» του οργανισμού μας όπως διαφημίζεται δεν υποστηρίζεται.
Στο εμπόριο πλέον πέρα από τα σκευάσματα θα βρούμε και πολλά τρόφιμα και ροφήματα με ενεργό άνθρακα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να μην τα προτιμήσουμε. Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο του The Conversation (1) αναλύονται τέσσερις λόγοι για αποφύγουμε τα προϊόντα και τα σκευάσματα αυτά.
- Ο ενεργός άνθρακας θα προσδεθεί όχι μόνο στις τοξικές ουσίες, αλλά και σε θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά, και δεν θα επιτρέψει την απορρόφησή τους στην κυκλοφορία του αίματος. Έτσι, απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την βέλτιστη λειτουργία του οργανισμού μας δεν θα απορροφηθούν, αλλά θα αποβληθούν στα κόπρανα.
- Ο ενεργός άνθρακας θα προσδεθεί και σε φάρμακα, επομένως δεν θα μπορούν να δράσουν. Η χρήση του ενεργού άνθρακα στην ιατρική είναι η παρεμπόδιση της απορρόφησης φαρμάκων και δηλητηρίων. Στην περίπτωση που κάποιος βρίσκεται υπό φαρμακευτική αγωγή και λάβει και ενεργό άνθρακα θα μειώσει ή θα εξαλείψει τη δράση του φαρμάκου που λαμβάνει, με συνέπειες για την υγεία του.
- Ο ενεργός άνθρακας θα προσδεθεί σε ό,τι ουσία υπάρχει στον εντερικό αυλό τη στιγμή που τον καταναλώνουμε. Δεν θα μας αποτοξινώσει από το «τοξικό» φαγητό ή το αλκοόλ που φάγαμε ή ήπιαμε χτες, καθώς έχει ήδη απορροφηθεί στην κυκλοφορία του αίματος.
- Ο ενεργός άνθρακας μπορεί να προκαλέσει ναυτία, δυσκοιλιότητα και μέλαινες κενώσεις (μαύρα κόπρανα).
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να προτιμήσουμε προϊόντα ή χάπια ενεργού άνθρακα, εκτός και αν συνταγογραφηθούν από ιατρό μετά από δηλητηρίαση ή υπερδοσολογία φαρμάκων.
Το σώμα μας αποτοξινώνεται μόνο του, χάρη στο ήπαρ και τους νεφρούς. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος αποτοξίνωσης του σώματός μας, όσα προϊόντα και ας το υπόσχονται. Για να μπορεί το σώμα μας να συνεχίσει να λειτουργεί με το βέλτιστο τρόπο, δηλαδή αναφορικά με την αποτοξίνωση, το ήπαρ και οι νεφροί μας να λειτουργούν σωστά, θα πρέπει να δώσουμε έμφαση στην υγιεινή διατροφή, χωρίς υπερβολές και καταχρήσεις. Εξάλλου, ακόμη και σε περίπτωση που ο οργανισμός μας δεν μπορεί να αποτοξινωθεί μόνος του (π.χ. νεφροπάθεια), θα πρέπει να πάμε στο νοσοκομείο και δεν θα μας δώσουν χυμό ή ενεργό άνθρακα για αποτοξίνωση!
(1) Activated charcoal doesn’t detox the body – four reasons you should avoid it
Clinical Evidence on the Potential Beneficial Effects of Probiotics and Prebiotics in Cardiovascular Disease
Pavlidou, Eleni, Aristeidis Fasoulas, Maria Mantzorou, and Constantinos Giaginis. 2022. "Clinical Evidence on the Potential Beneficial Effects of Probiotics and Prebiotics in Cardiovascular Disease" International Journal of Molecular Sciences 23, no. 24: 15898. https://doi.org/10.3390/ijms232415898
The ‘gut microbiome’—the hundreds of trillions of bacteria in the human gastrointestinal tract—serves several functions. The gut microbiome includes all the microorganisms, bacteria, viruses, protozoa, and fungi in the gastrointestinal tract and their genetic material. It helps digest indigestible foods and produces nutrients. Through the metabolism of sugars and proteins, it helps the intestinal barrier, the immune system, and metabolism. Some bacteria, such as those in the gut microbiome, cause disease, but others are essential to our health. These “good” microbes protect us from pathogens. Numerous studies have linked an unhealthy gut microbiome to obesity, insulin resistance, depression, and cardiometabolic risk factors. To maximize probiotic benefits in each case, knowledge of probiotic bacterial strains and how to consume them should be increased. This study aims to examine the benefits of probiotic and prebiotic organisms on cardiovascular health, specifically on heart disease, coronary heart disease, stroke, and hypertension. To complete the research, a literature review was conducted by gathering clinical studies and data. The clinical evidence demonstrates the beneficial effect of probiotics and prebiotic microorganisms on the gut microbiome, which has multiple benefits for overall health and especially for cardiovascular diseases.
Το "μικροβίωμα του εντέρου" - οι εκατοντάδες τρισεκατομμύρια βακτήρια στο γαστρεντερικό σωλήνα του ανθρώπου - εξυπηρετεί αρκετές λειτουργίες. Το μικροβίωμα του εντέρου περιλαμβάνει όλους τους μικροοργανισμούς, βακτήρια, ιούς, πρωτόζωα και μύκητες στο γαστρεντερικό σωλήνα και το γενετικό τους υλικό. Βοηθά στην πέψη αδυνατιστικών τροφίμων και παράγει θρεπτικά συστατικά. Μέσω της μεταβολής ζάχαρης και πρωτεΐνης, βοηθά τον εντερικό φραγμό, το ανοσοποιητικό σύστημα και τον μεταβολισμό. Ορισμένα βακτήρια, όπως αυτά στο μικροβίωμα του εντέρου, προκαλούν ασθένειες, αλλά άλλα είναι ουσιώδη για την υγεία μας. Αυτοί οι "καλοί" μικροοργανισμοί μας προστατεύουν από παθογόνα. Πολλές μελέτες συνδέουν ένα μη υγιές μικροβίωμα του εντέρου με παχυσαρκία, αντίσταση στην ινσουλίνη, κατάθλιψη και παράγοντες καρδιομεταβολικού κινδύνου. Για να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη των προβιοτικών σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αυξηθεί η γνώση των βακτηριακών στελεχών προβιοτικών και του τρόπου κατανάλωσής τους. Η μελέτη αυτή στοχεύει να εξετάσει τα οφέλη των πρεβιοτικών και προβιοτικών οργανισμών για την καρδιαγγειακή υγεία, συγκεκριμένα για την καρδιακή νόσο, τη στεφανιαία νόσο της καρδιάς, το εγκεφαλικό επεισόδιο και την υπέρταση. Για να ολοκληρωθεί η έρευνα, πραγματοποιήθηκε ανασκόπηση της βιβλιογραφίας συλλέγοντας κλινικές μελέτες και δεδομένα. Η κλινική απόδειξη δείχνει το θετικό αποτέλεσμα των πρεβιοτικών και προβιοτικών μικροοργανισμών στο μικροβίωμα του εντέρου, το οποίο έχει πολλαπλά οφέλη για την συνολική υγεία και ιδιαίτερα για τις καρδιαγγειακές νόσους.
Το άρθρο είναι ελεύθερο προς ανάγνωση στη σελίδα του επιστημονικού περιοδικού εδώ. Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στους συγγραφείς.
Διαβήτης Κύησης και Διατροφή
Ο διαβήτης κύησης αποτελεί έναν τύπο σακχαρώδους διαβήτη, που διαγιγνώσκεται στο δεύτερο ή το τρίτο τρίμηνο κύησης, σε άτομα που δεν είχαν διαβήτη προ εγκυμοσύνης. Μετά τον τοκετό, ο διαβήτης κύησης υποχωρεί, συνήθως. Παγκοσμίως, μια στις 6 γυναίκες θα διαγνωστούν με διαβήτη κύησης.
Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης του διαβήτη κύησης είναι:
- Υπερβάλλον σωματικό βάρος
- Οικογενειακό ιστορικό διαβήτη
- Προηγούμενη κύηση με βρέφος που ζύγισε πάνω από 4,5 κιλά
- Προηγούμενη κύηση με διαβήτη κύησης
- Ηλικία άνω των 40 ετών
- Εθνικότητα (καταγωγή από Μ. Ανατολή, Ν. Ασία, Αφρική, Αφρο-Καραϊβική)
- Γαστρικό by-pass ή άλλη επέμβαση απώλειας βάρους
Οι επιπτώσεις του διαβήτη κύησης είναι:
- Γέννηση μεγάλου νεογνού (μακροσωμία) που αυξάνει τον κίνδυνο δυσκολιών στον τοκετό, πρόκλησης τοκετού, ή καισαρικής τομής
- Πολυάμνιο (υπερβάλλον αμνιακό υγρό)
- Πρόωρος τοκετός
- Προεκλαμψία
- Υπογλυκαιμία ή ίκτερος του νεογνού μετά τη γέννηση
- Θνησιγένεια (σπάνια)
Παράλληλα, υπάρχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία της μητέρας και του παιδιού.
Οι πρόσφατες συστάσεις του American Diabetes Association (2022) αναφέρουν οτι οι γυναίκες που επιθυμούν να μείνουν έγκυες και έχουν παράγοντες κινδύνου εμφάνισης διαβήτη κύησης θα πρέπει να ελεγχθούν για διαβήτη. Οι γυναίκες υψηλού κινδύνου για διαβήτη κύησης θα πρέπει να ελεγχθούν πριν την 15η εβδομάδα κύησης, ενώ όλες οι γυναίκες θα πρέπει να ελεγχθούν κατά την πρώτη επίσκεψη για τον έλεγχο της εγκυμοσύνης.
Μη φυσιολογικός μεταβολισμός της γλυκόζης ορίζεται όταν η γλυκόζη νηστείας είναι 110–125 mg/dL ή η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη 5,9–6,4%.
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, στην 24-28η εβδομάδα θα πρέπει να γίνει έλεγχος για διάγνωση διαβήτη κύησης μέσω της δοκιμασίας ανοχής στη γλυκόζη. Γυναίκες με διαβήτη κύησης, θα πρέπει να ελεγχθούν ξανά στις 4-12 εβδομάδες μετά τον τοκετό, μέσω της δοκιμασίας ανοχής στη γλυκόζη, και να ελέγχονται ανά τριετία για εμφάνιση προδιαβήτη ή διαβήτη. Γυναίκες με ιστορικό διαβήτη κύησης που εμφανίζουν προδιαβήτη θα πρέπει να αναλάβουν δράση για την πρόληψη μετάπτωσης σε διαβήτη τύπου ΙΙ, με αλλαγές στον τρόπο ζωής (διατροφή και άσκηση) και μετφορμίνη.
Για την διάγνωση του διαβήτη κύησης γίνεται η δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη. Γι’ αυτή την ιδιαίτερα σημαντική εξέταση υπάρχει συγκεκριμένο πρωτόκολλο προετοιμασίας, η τήρηση του οποίου είναι απαραίτητη για να έχουμε σωστή διάγνωση ή αποκλεισμό του διαβήτη κύησης.
Τα αποτελέσματα της καμπύλης γλυκόζης επηρεάζονται από παράγοντες όπως την πρόσληψη υδατανθράκων και τη διάρκεια νηστείας που προηγείται της εξέτασης, την ώρα της ημέρας που διεξάγεται το τεστ (θα πρέπει να γίνει πρωί) και την πρόσληψη υδατανθράκων ή τη φυσική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της εξέτασης.
Τις τρεις ημέρες πριν από την δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη, η διατροφή θα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον 150 γραμμάρια υδατανθράκων ημερησίως (ποσότητα ίση με 3 φρούτα και 3 φέτες ψωμί και 1 φλιτζάνι ζυμαρικά και 20 γρ παξιμάδι). Στην εγκυμοσύνη χρειάζονται το λιγότερο 175 γραμμάρια υδατανθράκων ημερησίως, επομένως δεν χρειάζεται να γίνουν ιδιαίτερες αλλαγές στη διατροφή κατά αυτές τις μέρες. Η έγκυος θα πρέπει να είναι νηστική για 8 ώρες, αλλά όχι πάνω από 14 ώρες πριν την δοκιμασία. Επίσης, θα πρέπει να μην καπνίσει και να μην καταναλώσει ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη.
Η δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη προγραμματίζεται το πρωί και διαρκεί 2 ώρες. Η εξέταση ξεκινά με μέτρηση σακχάρου νηστείας, και έπειτα το άτομο καταναλώνει ένα ρόφημα που περιέχει 75 γραμμάρια γλυκόζης. Τα επίπεδα γλυκόζης μετρώνται ξανά σε 1 και 2 ώρες.
Τα όρια γλυκόζης κατά την κύηση δεν θα πρέπει να ξεπερνούν:
- Γλυκόζη νηστείας: 95 mg/dl
- Γλυκόζη 1 ώρα μετά τη λήψη 75γρ γλυκόζης: 180 mg/dl
- Γλυκόζη 2 ώρες μετά τη λήψη 75γρ γλυκόζης: 153 mg/dl
Σε περίπτωση διάγνωσης διαβήτη κύησης, θα πρέπει τα επίπεδα γλυκόζης να ελέγχονται σε καθημερινή βάση (πρωί, πριν και μετά τα γεύματα), και να γίνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής (διατροφή και άσκηση). Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής (διατροφή και φυσική δραστηριότητα) είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της αντιμετώπισης του διαβήτη κύησης και απαραίτητες. Η διατροφή θα πρέπει να είναι εξατομικευμένη και σε συνεργασία με διαιτολόγο-διατροφολόγο.
Οι στόχοι για τον γλυκαιμικό έλεγχο έχουν ως εξής:
- Πριν τα γεύματα: ≦95 mg/dl
- 1 ώρα μετά το γεύμα: ≦140 mg/dl
- 2 ώρες μετά το γεύμα: ≦120 mg/dl
Σε περίπτωση που δεν αρκούν αυτές οι αλλαγές, περνάμε σε αγωγή με ινσουλίνη.
Πιο αναλυτικά για τη διατροφή, πρέπει να είναι επαρκής σε θερμίδες και θρεπτικά συστατικά για την έγκυο και τη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου. Οι οδηγίες για τη διατροφή της εγκύου με διαβήτη κύησης δεν διαφέρουν σε σχέση με τις οδηγίες για τα υγιή άτομα, καθώς συστήνεται μια πλήρη ισορροπημένη διατροφή, όπως η Μεσογειακή Διατροφή.
Αναφορικά με την ποιότητα της διατροφής, σημασία δίνεται στη σωστή κατανομή των υδατανθράκων μέσα στη μέρα, με κατάλληλους συνδυασμούς για την πιο ομαλή αύξηση του σακχάρου στο αίμα (συνδυάζονται πάντα με πηγές καλών λιπαρών ή/και πρωτεΐνης), στην προτίμηση σε τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη και υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες. Παράλληλα, εστιάζουμε στην ποιότητα των λιπαρών, με μειωμένη πρόσληψη κορεσμένων (πχ. βούτυρο, λάδι καρύδας, φοινικέλαιο, αλλαντικά, λίπη/πέτσα κρεάτων) και έμφαση στην πρόσληψη ακόρεστων λιπαρών (πχ. ψάρι, εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, αβοκάντο, ξηροί καρποί και σπόροι). Φυσικά, συνεχίζουν να ισχύουν οι συστάσεις για την συμπληρωματική αγωγή με φολικό οξύ, και βιταμίνη D, ενώ έμφαση δίνεται και στην επαρκή διαιτητική πρόσληψη και άλλων απαραίτητων θρεπτικών συστατικών, όπως ο Σίδηρος και το Ασβέστιο.
Πηγές:
- Mantzorou M, Papandreou D, Pavlidou E, Papadopoulou SK, Tolia M, Mentzelou M, Poutsidi A, Antasouras G, Vasios GK, Giaginis C. Maternal Gestational Diabetes Is Associated with High Risk of Childhood Overweight and Obesity: A Cross-Sectional Study in Pre-School Children Aged 2–5 Years. Medicina. 2023; 59(3):455. https://doi.org/10.3390/medicina59030455
- Saravanan, P.; Diabetes in Pregnancy Working Group; Maternal Medicine Clinical Study Group; Royal College of Obstetricians and Gynaecologists UK. Gestational diabetes: Opportunities for improving maternal and child health. Lancet Diabetes Endocrinol. 2020, 8, 793–800.
- American Diabetes Association Professional Practice Committee; 2. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes—2022. Diabetes Care 1 January 2022; 45 (Supplement_1): S17–S38. https://doi.org/10.2337/dc22-S002
- Nuha A. ElSayed, Grazia Aleppo, Vanita R. Aroda, Raveendhara R. Bannuru, Florence M. Brown, Dennis Bruemmer, Billy S. Collins, Marisa E. Hilliard, Diana Isaacs, Eric L. Johnson, Scott Kahan, Kamlesh Khunti, Jose Leon, Sarah K. Lyons, Mary Lou Perry, Priya Prahalad, Richard E. Pratley, Jane Jeffrie Seley, Robert C. Stanton, Robert A. Gabbay; on behalf of the American Diabetes Association, 15. Management of Diabetes in Pregnancy: Standards of Care in Diabetes—2023. Diabetes Care 1 January 2023; 46 (Supplement_1): S254–S266. https://doi.org/10.2337/dc23-S015
- McIntyre, H.D., Catalano, P., Zhang, C. et al. Gestational diabetes mellitus. Nat Rev Dis Primers 5, 47 (2019). https://doi.org/10.1038/s41572-019-0098-8
- Sheiner E. Gestational Diabetes Mellitus: Long-Term Consequences for the Mother and Child Grand Challenge: How to Move on Towards Secondary Prevention? Front Clin Diabetes Healthc. 2020 Nov 4;1:546256. doi: 10.3389/fcdhc.2020.546256. PMID: 36993989; PMCID: PMC10041873.