Διατροφή και πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων
Τα καρδιαγγειακά, τα νοσήματα της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων αποτελούν τη νούμερο ένα αιτία θανάτων στον κόσμο και τη πιο συχνή αιτία θανάτου σε διαβητικούς ασθενείς.
Οι παράγοντες κινδύνου είναι τροποποιήσιμοι και μη τροποποιήσιμοι. Στην πλειοψηφία τους τα καρδιαγγειακά νοσήματα έχουν αίτια που μπορούν να αποφευχθούν και να θεραπευτούν, όπως υπέρταση, υψηλή χοληστερόλη, υπέρβαρο και παχυσαρκία, κάπνισμα, καθιστική ζωή και σακχαρώδης διαβήτης. Στους μη τροποποιήσιμους παράγοντες συγκαταλέγονται η ηλικία, το φύλο (οι άνδρες βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο από τις προεμμηνοεπαυσιακές γυναίκες) και το οικογενειακό ιστορικό.
Ο American Heart Association, καθώς και άλλοι σύλλογοι έχουν εκδώσει οδηγίες για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Στόχος είναι το υγιές λιπιδαιμικό προφίλ, τα φυσιολογικά επίπεδα αρτηριακής πίεσης και γλυκόζης αίματος.
Η διατροφή παίζει ρόλο στη διαμόρφωση των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου. Αναλυτικά, για μείωση κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων:
1. Διατηρήστε ένα υγιές βάρος, με Δείκτη Μάζας Σώματος στα φυσιολογικά όρια 18.5- 24.9 kg/m2, καθώς η παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα, ενώ επηρεάζει την αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα γλυκόζης και το λιπιδαιμικό προφίλ.
2. Ακολουθήστε μια υγιεινή διατροφή. Μάλιστα, η Μεσογειακή Διατροφή είναι ιδιαίτερα ευεργετική στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων.
- Καταναλώνετε τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα, ιδιαίτερα αυτά με έντονα χρώματα (όπως σπανάκι, καρρότα, μύρτιλα), καθώς είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, χωρίς να είναι ενεργειακά πυκνά. Δίαιτες πλούσιες σε φρούτα και λαχανικά είναι προστατευτικές, ιδιαίτερα, όταν τα φρούτα αντικαθιστούν γλυκά και άλλα σνακ.
- Προτιμήστε προϊόντα ολικής άλεσης και τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες (όπως όσπρια) που βελτιώνουν το λιπιδαιμικό προφίλ.
- Καταναλώστε λιπαρά ψάρια τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, που είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα.
- Μειώστε την κατανάλωση των τρανς και κορεσμένων λιπαρών και χοληστερόλης. Κύριες πηγές κορεσμένων λιπαρών είναι ζωικά προϊόντα, όπως κρεατικά και γαλακτοκομικά, πηγές τρανς λιπαρών είναι τα μερικώς υδρογονωμένα λίπη, που χρησιμοποιούνται σε έτοιμα τηγανητά και γλυκά προϊόντα. Κύριες πηγές χοληστερόλης είναι ζωικά προϊόντα, όπως αυγά, γαλακτοκομικά και κρεατικά. Τα επίπεδα χοληστερόλης δεν επηρεάζονται άμεσα από την ποσότητα χοληστερόλης της διατροφής, αλλά σε κάποιους ανθρώπους μια δίαιτα πλούσια σε χοληστερόλη επηρεάζει τα επίπεδα χοληστερόλης του αίματος, με δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία. Προτιμήστε γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά, άπαχο κρέας και αποφύγετε τα υδρογονωμένα λίπη.
- Αποφύγετε την προσθήκη αλατιού σε φαγητό και σαλάτες, καθώς μπορεί να συμβάλει στην υπέρταση.
3. Εάν καταναλώνετε αλκοόλ μειώστε την ποσότητα σε 1 ποτήρι για τις γυναίκες και 2 για τους άνδρες την ημέρα.
4. Άσκηθείτε. Η άσκηση βελτιώνει την καρδιαγγειακή λειτουργία και βοηθάει στην απώλεια και διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους.
Η έρευνα συνδέει τη διατροφή με τους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η τροποποίηση της διατροφής και του τρόπου ζωής μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη μείωση του κινδύνου και να συμβάλουν στη βελτίωση της υγείας γενικότερα.
Μύθοι για τη Διαιτολογία & τους Διαιτολόγους: Η διαιτολογία είναι η επιστήμη του αδυνατίσματος
Ένας από τους πιο κοινούς μύθους για την επιστήμη της διαιτολογίας-διατροφής είναι ότι είναι η επιστήμη του αδυνατίσματος, και επομένως η δουλειά των διαιτολόγων είναι να αδυνατίζουν τους πελάτες τους.
Η αλήθεια είναι μακράν διαφορετική. Αν ίσχυε αυτό θα λεγόμασταν αδυνατιστές, όχι διαιτολόγοι-διατροφολόγοι. Το αντικείμενο του διαιτολόγου είναι ευρύ, και μπορει να ασχοληθεί με την κλινική διατροφη, την αθλητική διατροφή, να απασχοληθεί στη βιομηχανία τροφίμων και τη δημόσια υγεία, και φυσικά την έρευνα, μεταξύ άλλων.
Στο γραφείο του διαιτολόγου δεν φτάνουν μόνο άτομα που θέλουν να χάσουν βάρος, αλλά και άτομα που πάσχουν από χρόνιες νόσους που σχετίζονται με τη διατροφή, όπως καρδιαγγειακά, υπέρταση, υπερχοληστερολαιμίες, νεφροπάθειες, καρκίνο, διαβήτη (Ι, ΙΙ, κύησης), σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, διατροφικές διαταραχές και άλλες νόσους και καταστάσεις (πχ. μετά από επέμβαση βαριατρικής).
Μάλιστα, ο ρόλος του διαιτολόγου-διατροφολόγου στην αντιμετώπιση ασθενειών κρίνεται απαραίτητος ως ενεργό μέλος της διεπιστημονικής ομάδας που παρακολουθεί τον εκάστοτε ασθενή.
Δυστυχώς, το μύθο ότι οι διαιτολόγοι είναι αδυνατιστές εκμεταλλεύονται πολλοί που παρουσιάζονται ως διαιτολόγοι ή δίνουν συμβουλές για απώλεια βάρους, χωρίς να έχουν καμία επιστημονική γνώση, θέτωντας σε κίνδυνο την υγεία των πελατών τους.
Ποιά τρόφιμα βοηθούν στην καύση του λίπους;
Ποιά τρόφιμα βοηθούν στην καύση του λίπους;
Συνεχώς ακούμε για τρόφιμα με "αρνητικές θερμίδες", "διαιτητικά" τρόφιμα, και τρόφιμα που "καίνε λίπος".
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένα τρόφιμο του οποίου η κατανάλωση να οδηγεί στην αυτόματη καύση λίπους!
Δεν υπάρχουν τρόφιμα που να καίνε λίπος, που να αδυνατίζουν, που να αποτοξινώνουν, που να παχαίνουν ...
Υπάρχουν τρόφιμα θρεπτικά, τρόφιμα χορταστικά & τρόφιμα που μας αρέσουν και τα απολαμβάνουμε!
Για την καύση του λίπους, ουσιαστικά τη χρήση της ήδη αποθηκευμένης ενέργειας στο σώμα μας (με τη μορφή του λίπους) χρειάζεται να βρισκόμαστε απαραιτήτως σε αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας!
Το ενεργειακό ισοζύγιο είναι η ισσοροπία μεταξύ ενέργειας (θερμίδες) που λαμβάνουμε μέσω της τροφής, και ενέργειας που δαπανά, “καίει” , το σώμα μας για τις μεταβολικές του διεργασίες, δηλαδή για α. τον βασικό μεταβολικό ρυθμό, β. την θερμογένεση λόγω τροφής, και γ. την κίνηση. Ουσιαστικά, αποτελεί την εφαρμογή της Αρχής Διατήρησης της Ενέργειας στο σώμα μας.
Η διατήρηση, η απώλεια ή πρόσληψη βάρους ελέγχονται από το ενεργειακό ισοζύγιο. Όταν το άτομο προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειάζεται, τότε το βάρος/λίπος αυξάνεται, ενώ όταν καταναλώνει λιγότερες μειώνεται.
Οποιοδήποτε διαιτητικό σχήμα και αν ακολουθήσει κανείς, το λίπος θα μεταβληθεί ανάλογα με το ισοζύγιο ενέργειας. Γι’ αυτό και ακούμε άτομα να έχουν επιτυχει απώλεια βάρους με διαφορετικούς τρόπους, παράδοξους ή μη. Βέβαια, αν οι προσλαμβανόμενες θερμίδες είναι πάρα πολύ λίγες, οδηγούμε το σώμα σε κόπωση και στρεςς, και η πρακτική της πρόσληψης ελάχιστων θερμίδων θα οδηγήσει σε υπερκατανάλωση!
Λόγω της μεγάλης σημασίας της υγιεινής διατροφής στην ψυχική και σωματική μας υγεία, και λόγω του οτι η τροφή είναι αναγκαία για τη ζωή, συστήνεται να ακολουθούμε μια ποικίλη, ισσοροπημένη διατροφή, ανεξαρτήτως βάρους, και στόχου (αύξηση ή μείωση βάρους).
Διατροφή και Προληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου ΙΙ
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ (ΣΔΙΙ) είναι μεταβολική νόσος, ποικίλης αιτιολογίας που χαρακτρίζεται από υπεργλυκαιμία και διαταραχές στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, εξαιτίας διαταραγμένης παραγωγής ινσουλίνης ή δράσης της ή συνδυασμός τους. Ο ΣΔΙΙ είναι ο πιο κοινός τύπος διαβήτη, και αφορά το 90-95% των διαγνώσεων, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι διαγνώσεις ΣΔΙΙ σε ενήλικες, αλλά και σε εφήβους!
Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης της νόσου αποτελούν η γενετική προδιάθεση, η ηλικία, το υψηλό σωματικό βάρος, και ο καθιστικός τρόπος ζωής. Είναι πιο συχνός σε γυναίκες που είχαν διαγνωστεί με διαβήτη κύησης και άτομα με δυσλιπιδαιμία ή υπέρταση. Η πρόληψη έγκειται στην τακτική παρακολούθηση των τιμών γλυκόζης και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, καθώς και στην βελτίωση του τρόπου ζωής και την απώλεια βάρους σε άτομα με προ-διαβήτη.
Πώς μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης του ΣΔΙΙ μέσω της διατροφής;
Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη ή/και καθυστέρηση της εμφάνισης ΣΔΙΙ, με την απώλεια βάρους να αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο. Σύμφωνα με τον American Diabetes Association (ADA) άτομα στο στάδιο του προ-διαβήτη θα πρέπει να επισκεφτούν διαιτολόγο-διατροφολόγο, ώστε να λάβουν εξατομικευμένη διαιτολογική παρέμβαση.
Σύμφωνα με τον ADA άτομα με προ-διαβήτη συστήνεται να βελτιώσουν τον τρόπο ζωής τους με στόχο μια μέτρια απώλεια βάρους της τάξης του 7% του αρχικού σωματικού βάρους, και μέτριας έντασης άσκηση για 150 λεπτά/εβδομάδα. Παρόμοιες οδηγίες έχουν μελετηθεί με θετικά αποτελέσματα σε έρευνες ανά τον κόσμο.
Η Μεσογειακή Διατροφή αποτελεί ένα εξαιρετικό πρότυπο διατροφής για την πρόληψη του διαβήτη, όπως αναδεικνύει πληθώρα μελετών, ενώ και ο ADA συστήνει την προσκόλληση σε ένα υγιεινό μοντέλο διατροφής, όπως τη Μεσογειακή Διατροφή, ή ένα διατροφικό πρότυπο χαμηλό σε λιπαρά. Μάλιστα, η ΜΔ φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη του ΣΔΙΙ ακόμα και αν δεν υπάρχει απώλεια βάρους. Περισσότερες μελέτες θα πρέπει να γίνουν σχετικά με την επίδραση μιας διατροφής χαμηλής σε υδατάνθρακες για άτομα με προ-διαβήτη, αν και οι παρούσες δείχνουν ότι είναι το ίδιο αποτελεσματικές με τις δίαιτες χαμηλές σε λιπαρά.
Ενώ η απώλεια βάρους, ανεξαρτήτως τρόπου, φαίνεται να εκείνη που βελτιώνει την πρόληψη του διαβήτη, η ποιότητα της διατροφής φαίνεται να είναι σημαντική για άτομα που δεν έχουν υπερβάλλον σωματικό βάρος, αλλά και για την συνολική υγεία. Σημαντικό στοιχείο για την μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους είναι η εξατομίκευση & η επιλογή του διατροφικού προτύπου που ταιριάζει στο κάθε άτομο.
Συμπερασματικά, η διατροφή ως σύνολο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην υγεία και την πρόληψη ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου και του ΣΔΙΙ. Η απώλεια βάρους μεσω βελτίωσης του τρόπου ζωής παίζει τον πλέον σημαντικό ρόλο. Έμφαση πρέπει να δοθεί στην εξατομίκευση, ενώ συστήνεται η πρόσκόλληση σε ένα πλάνο υγιεινής διατροφής με έμφαση στην πρόσληψη προϊόντων ολικής άλεσης, στα όσπρια, τους ξηρούς καρπούς, τα φρούτα και τα λαχανικά, ενώ να μειωθεί η πρόσληψη τροφίμων πλούσια σε ελεύθερα σάκχαρα, αλάτι, κορεσμένα λιπαρά.
Πηγές:
1. Standards of Medical Care in Diabetes—2019 Abridged for Primary Care Providers
2. Mediterranean diet and diabetes: prevention and treatment.
3. The role of diet in the prevention of type 2 diabetes.