ΔΕΠ-Υ: Ποιός ο ρόλος της διατροφής;
Ήδη από τη δεκαετία του 1970 μελετάται ο ρόλος της διατροφής στην αντιμετώπιση της Διαταραχής Ελλειματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ). Πολλές έρευνες έχουν ασχοληθεί με τη σχέση διατροφικών παραγόντων με την έξαρση ή την ύφεση συμπτωμάτων της ΔΕΠ-Υ. Εως τώρα έχουν μελετηθεί κυρίως τα ω-3 λιπαρά οξέα, τα τεχνητά χρώματα και πρόσθετα τροφίμων, η κατανάλωση σακχάρων, διάφορες ελλειψεις μικροθρεπτικών συστατικών και η συμπληρωματική χορήγηση ορισμένων αμινοξέων.
Α. Όσον αφορά τα ω-3 λιπαρά οξέα (ω-3 λ.ο.), αυτά παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, στην επικοινωνία των εγκεφαλικών κυττάρων, και στην νευροδιαβίβαση της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης. Κάποιες έρευνες δείχνουν ότι παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν χαμηλότερα επίπεδα ω-3 λιπαρών οξέων.
Πιο συγκεκριμένα οι έρευνες δείχνουν μέτρια προς σημαντική βελτίωση στη συναισθηματική αστάθεια και αντιδραστική συμπεριφορά σε ορισμένα παιδιά μετά από συμπληρώματα ω-3 λ.ο, ενώ γονείς και δάσκαλοι παρατηρούν μειωμένη υπερκινητικότητα μετά από συμπλήρωματική αγωγή με ω-3. Οι γονείς, αλλά όχι οι δάκσαλοι παρατηρούν αύξηση στην προσοχή μετά από συμπλήρωματική αγωγή με ω-3 λιπαρά.
Ειδικά με εικοσαπεντανοϊκό οξύ (EPA) φαίνεται να έχει ένα μέτριο αποτέλεσμα στη μεωση των συμπτωμάτων της ΔΕΠ-Υ, σε σχέση με τη φαρμακευτική αγωγή.
Ο συνδυασμός ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων επίσης φαίνεται να έχει θετικά αποτελέσματα. Ύστερα από συμπλήρωμα ω-3 και ω-6 λ.ο. οι γονείς παρατήρησαν μείωση συμπτωμάτων. Μάλιστα, ο μεγαλύτερος χρόνος λήψης του συμπληρώματος, το ω-6 λ.ο. γ-λινολενικό οξύ (GLA), και το GLA σε συνδυασμό με το ω-3 λ.ο. EPA σχετίζονταν με μειωμένη απροσεξία.
Λόγω των λίγων παρενεργειών η συμπληρωματική αγωγή με ω-3 λ.ο. μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή ή σε άτομα των οποίων οι γονείς δεν συμφωνούν με έναρξη φαρμακευτικής αγωγής. Ενδέχεται μάλιστα να χρειάζεται μικρότερη δόση φαρμάκων σε περίπτωση συγχορήγησης με συμπληρώματα ω-3 λ.ο., αν και χρειάζονται περισσότερες μελέτες για πιο σαφείς συστάσεις.
Τι μπορούμε να κάνουμε στην πράξη για να αυξήσουμε την πρόσληψη ω-3 λ.ο.;
1. Να τρώμε 2 φορές την εβδομάδα ψάρι (πχ. σολομός, τόνος, σκουμπρι, σαρδέλες,ξιφίας, πέστροφα, γαύρος)
2. Να επιλέγουμε ξηρούς καρπούς σαν σνακ, ή στη σαλάτα (πχ. καρύδια, κολοκυθόσπορος), και να προσθέτουμε αλεσμένο λιναρόσπορο στο γιαούρτι, το γάλα ή τη σαλάτα. Επίσης, η σόγια και τα προϊόντα σόγιας (μη γενετικά τροποποιημένη κατά προτίμηση) είναι καλές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων. Τέλος, και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά είναι πηγές, ενώ μπορούμε να επιλέξουμε εμπλουτισμένα τρόφιμα και συμπληρώματα διατροφής.
Β. Όσον αφορά τα τεχνητά χρώματα και τα πρόσθετα τροφίμων, στη βιβλιογραφία θα βρούμε κυρίως μικρές και όχι καλά σχεδιασμένες έρευνες καταλήγουν σε μεικτά αποτελέσματα. Μια πολύ σημαντική μελέτη έδειξε μικρή, αλλά σημαντική αύξηση στην υπερικινητικότητα μετά από κατανάλωση 6 τεχνητών χρωμάτων σε παιδιά ηλικίας 3 ετών και 8-9 ετών. Η έρευνα αυτή οδήγησε στην απαγόρευση προθήκης αρκετών χρωστικών στο Ην. Βασίλειο!
Όμως, μόνο στο 8% των παιδιών είναι ευαίσθητα στα τεχνητά χρώματα. Στα παιδιά αυτά η αποφυγή των τεχνητών χρωστικών είναι κατά 1/3 με 1/2 αποτελεσματική σε σχέση με φαρμακολογική θεραπεία.
Για να δούμε αν ένα παιδί είναι ευαίσθητο στα τεχνητά χρώματα αποφεύγουμε για ένα χρονικό διάστημα τρόφιμα με χρωστικές και παρατηρούμε τυχόν αλλαγή στη συμπεριφορά τους.
Στην πράξη αποφεύγουμε τροφίμα με έντονα χρώματα, όπως καραμέλες, γρήγορο φαγητό, δημητριακά με έντονα χρώματα, έτοιμους χυμούς, και αναψυκτικά, ενώ προτιμούμε την παρασκευή γλυκισμάτων και φαγητού στο σπίτι. Είναι σημαντικό να διαβάζουμε τις ετικέτες τροφίμων πριν αγοράσουμε ένα τρόφιμο.
Γ. Ούτε η ζάχαρη, ούτε άλλα γλυκαντικά φαίνεται να επηρεάζουν την συμπεριφορά και την γνωστική λειτουργία των παιδιών. Ενδέχεται οι γονείς να αναμένουν συμπεριφορές-συμπτώματα ΔΕΠ-Υ μετά από κατανάλωση μεγάλης ποσότητας σακχάρων. Μια μελέτη έδειξε ότι μητέρες που πίστευαν ότι οι γιοί τους καταναλώνουν υψηλές ποσότητες ζάχαρης παρατηρούσαν αύξηση στην υπερικινητικότητά τους, ενώ στην πραγματικότητα τα παιδιά κατανάλωναν ασπαρτάμη!
Βέβαια, ενδέχεται μια υπο-ομάδα παιδιών να είναι ευαίσθητα στα σάκχαρα, με αποτέλεσμα μείωση της προσοχής. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί με την κατανάλωση πηγής πρωτεΐνών πριν ή μαζί με πηγές σακχάρων.
Καλό είναι για την υγεία των παιδιών να μην υπερβαίνουν την κατανάλωση 6 κ.γ. σακχάρων την ημέρα. Στα σάκχαρα συμπεριλαμβάνονται το μέλι, το σιρόπι αγαύης και άλλα σιρόπια, η μαύρη/καστανή/ άσπρη ζάχαρη, η ζάχαρη καρύδας, η φρουκτόζη και τα σάκχαρα στους χυμούς. Πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως τα δημητριακά πρωινού περιέχουν ζάχαρη, γι αυτό είναι σημαντικό να διαβάζουμε τις διατροφικές ετικέτες στην πίσω πλευρά της συσκευασίας τροφίμων.
Ένα παράδοξο που παρατηρείται είναι ότι η περιορισμένη κατανάλωση μαύρης σοκολάτας (πχ. 2 κομμάτια) επιφέρει αύξηση της προσοχής και μείωση του άγχους, αλλά το αντίθετο αποτέλεσμα έχουμε με κατανάλωση αυξημένης ποσότητας (πχ. 1 ολόκληρη σοκολάτα).
Δ.Μειωμένα επίπεδα ψευδαργύρου, σιδήρου, μαγνησίου και βιταμίνης Β6 έχουν βρεθεί σε παιδιά με ΔΕΠ-Υ, αλλά οι έρευνα δεν έχει καταλήξει αν η βελτίωση των επιπέδων βελτιώνει και τα συμπτώματα.
Όσον αφορά τον ψευδάργυρο, η βελτίωση των επιπέδων δεν επιφέρει βελτίωση συμπτωμάτων ΔΕΠ-Υ. Ενδέχεται η βελτίωση των επιπέδων σιδήρου να επιφέρει βελτίωση συμπτωμάτων, αλλά τα δεδομένα δεν είναι επαρκή. Δεν υπάρχουν καλής ποιότητας κλινικές μελέτες για την επίδραση του μαγνησίου στην ΔΕΠ-Υ.
Προσοχή χρειάζεται σε μεγάλες δόσεις βιταμινών, καθώς υπάρχει πιθανότητα ηπατοτοξικότητας.
Ακολουθώντας μια υγιεινή διατροφή και διορθώνοντας τυχόν διατροφικές ελλείψεις οδηγούμαστε σε καλύτερη κατάσταση υγείας, γενικά.
Αναφορικά με το σίδηρο, πηγές είναι το κρέας, το κοτόπουλο, τα ψάρια και θαλασσινά, τα όσπρια, τα φασόλια, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, και τα εμπλουτισμένα τρόφιμα.
Για καλύτερη απορρόφηση καλό είναι να συνδυάζουμε πηγές σιδήορυ με πηγή βιταμίνης C, όπως μπρόκολο, ντομάτα, λεμόνι, πιπεριές, πορτοκάλια, φράουλες, ή μανταρίνια, ενώ να αποφεύγουμε την κατανάλωση τσαγιού ή γαλακτοκομικών.
Ε. Όσον αφορά τα αμονοξέα 3 έχουν μελετηθεί κυρίως: η τυροσίνη, η φαινυλαλανίνη και η τρυπτοφάνη. Η τρυπτοφάνη φαίνεται να βελτιώνει τα συμπτώματα από την οπτική των γονέων, αλλά όχι των δασκάλων. Δεν θεωρείται ότι τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ θα ωφεληθούν από συμπλήρωμα αμινοξέων.
Πηγές αμινοξέων είναι οι πρωτεΐνες, τις οποίες τις βρίσκουμε σε πληθώρα φυτικών και ζωικών τροφίμων. Οι κυριότερες πηγές πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας είναι το κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, το ασπράδι του αυγού και τα γαλακτοκομικά προΐόντα. Επίσης, πρωτεΐνες βρίκσουμε και στα όσπρια, το ψωμί, τα ζυμαρικά, το ρύζι και άλλα αμυούχα τρόφιμα. Καλό είναι τα όσπρια να τα συνδυάζουμε με πηγή αμύλου, έτσι ώστε να παίρνουμε όλα τα απαραίτητα αμινοξέα!
Γενικά, και από το National Institute of Clinical Excellence (NICE) του Ην. Βασιλείου και το Harvard συστήνεται η προσκόλληση σε μια υγιεινή διατροφή, με ποικιλία τροφίμων, όπως η Μεσογειακή Δίαιτα!
Συστήνεται η κατανάλωση τουλάχιστον 5 μερίδων φρούτων και λαχανικών την ημέρα, η προτίμηση τροφίμων ολικής άλεσης και η έμφαση σε πηγές ακόρεστων λιπαρών οξέων (px. ψάρι, ελαιόλαδο, ωμοί και ανάλατοι ξηροί καρποί). Επίσης, συστήνεται η κατανάλωση ψαριού 2 φορές την εβδομάδα, και η χαμηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος, όχι πάνω από δύο μερίδες την εβδομάδα, και επεξεργασμένου κρέατος, όχι πάνω από 50 γρ. την ημέρα (πχ. 2 φέτες γαλοπούλα). Επίσης, είναι επιθυμητός ο περιορισμός έτοιμων προϊόντων και πηγών ελευθέρων σακχάρων.
Ακολουθώντας μια υγιεινή διατροφή οδηγούμαστε και σε μειωμένη κατανάλωση τεχνητών χρωμάτων και προσθέτων τροφίμων, σε αυξημένη κατανάλωση ω-3 λιπαρών οξέων, καθώς και μικροθρεπτικών συστατικών!
Exercise-Associated Hyponatremia in Endurance and Ultra-Endurance Performance-Aspects of Sex, Race Location, Ambient Temperature, Sports Discipline, and Length of Performance: A Narrative Review.
Knechtle B, Chlíbková D, Papadopoulou S, Mantzorou M, Rosemann T, Nikolaidis PT. Exercise-Associated Hyponatremia in Endurance and Ultra-Endurance Performance-Aspects of Sex, Race Location, Ambient Temperature, Sports Discipline, and Length of Performance: A Narrative Review. Medicina (Kaunas). 2019 Aug 26;55(9). pii: E537. doi: 10.3390/medicina55090537.
Exercise-associated hyponatremia (EAH) is defined as a plasma sodium concentration of <135 mmol/L during or after endurance and ultra-endurance performance and was first described by Timothy Noakes when observed in ultra-marathoners competing in the Comrades Marathon in South Africa in the mid-1980s. It is well-established that a decrease in plasma sodium concentration <135 mmol/L occurs with excessive fluid intake. Clinically, a mild hyponatremia will lead to no or very unspecific symptoms. A pronounced hyponatremia (<120 mmol/L) will lead to central nervous symptoms due to cerebral edema, and respiratory failure can lead to death when plasma sodium concentration reaches values of <110–115 mmol/L.
The objective of this narrative review is to present new findings about the aspects of sex, race location, sports discipline, and length of performance. The prevalence of EAH depends on the duration of an endurance performance (i.e., low in marathon running, high to very high in ultra-marathon running), the sports discipline (i.e., rather rare in cycling, more frequent in running and triathlon, and very frequent in swimming), sex (i.e., increased in women with several reported deaths), the ambient temperature (i.e., very high in hot temperatures) and the country where competition takes place (i.e., very common in the USA, very little in Europe, practically never in Africa, Asia, and Oceania). A possible explanation for the increased prevalence of EAH in women could be the so-called Varon–Ayus syndrome with severe hyponatremia, lung and cerebral edema, which was first observed in marathon runners. Regarding the race location, races in Europe seemed to be held under rather moderate conditions whereas races held in the USA were often performed under thermally stressing conditions (i.e., greater heat or greater cold).
This is an open access article. You can read it here on the journal's website.
Copyright to the authors
Ρυζογκοφρέτες με σοκολάτα και ξηρούς καρπούς
Τι θα λέγατε για ένα εύκολο και γευστικό σνακ με σοκολάτα και λίγες θερμίδες;
Φτιάξτε ρυζογκοφρέτες με σοκολάτα και ξηρούς καρπούς.
Για 10 κομμάτια θα χρειαστείτε:
- 10 ρυζογκοφρέτες
- 1 σοκολάτα υγείας 100 γραμμάρια
- Μιξ ξηρών καρπών και αποξηραμένων φρούτων
Εκτέλεση
1. Λιώστε τη σοκολάτα
2. Με μια σπάτουλα απλώστε τη σοκολάτα στις ρυζογκοφρέτες
3. Πασπαλίστε με το μιξ ξηρών καρπών και αποξηραμένων φρούτων
4. Βάλτε τις ρυζογκοφρέτες στο ψυγείο για να σταθεροποιηθεί η σοκολάτα
5. Απολαύστε το σνακ σας!
Η διατροφή τα Χριστούγεννα
Οι γιορτές είναι «επικίνδυνες» για πρόσληψη βάρους. Τα Χριστούγεννα με τα οικογενειακά τραπέζια πλησιάζουν, που σημαίνει ότι όλο και περισσότερα γλυκά και εδέσματα πλούσια σε λίπος και ζάχαρη είναι στο οπτικό πεδίο.
Μπορεί να είναι δύσκολο να αντισταθείτε, αλλά υπάρχει τρόπος να κρατήσετε τις ισορροπίες και να αποφύγετε την πρόσληψη βάρους. Η διατήρηση των διατροφικών συνηθειών κατά τη διάρκεια των γιορτών ίσως να είναι μια πρόκληση, αλλά μπορεί να επιτευχθεί!
Πολλοί διοργανώνουν πλούσια εορταστικά τραπέζια αυτήν την περίοδο. Γεμίστε το πιάτο σας με σαλάτα και προσθέστε πηγή πρωτεΐνης, όπως κοτόπουλο ή γαλοπούλα (χωρίς την πέτσα), και ολοκληρώστε το πιάτο με πατάτες φούρνου, ρύζι ή μακαρόνια σε μέτρια ποσότητα.
Εάν ακολουθείτε συγκεκριμένο διαιτολόγιο, δεν είναι κακό να ρωτήσετε την οικοδέσποινα τι θα περιλαμβάνει το μενού, ώστε να κανονίσετε από πριν τι θα φάτε. Σαν επιδόρπιο τα φρούτα είναι η πρώτη επιλογή, αλλά ένα μέτριο κομμάτι γλυκό είναι επίσης επιλογή, αρκεί να μην ξεφεύγετε.
Όσον αφορά το ποτό και τα αναψυκτικά αρκεστείτε σε ένα με δύο ποτήρια κρασί και προτιμήστε νερό ή αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη. Βάλτε στο πιάτο σας τη μερίδα που θα φάτε και καθίστε μακριά από τις πιατέλες με το φαί, ενώ αποφύγετε να ξαναγεμίσετε το πιάτο σας. Τρώτε αργά και μιλάτε με τους υπόλοιπους καλεσμένους.
Αν διοργανώνετε εσείς το τραπέζι, επιλέξτε τι θα μαγειρέψετε και κάντε αλλαγές στις συνταγές για πιο light φαγητό, χρησιμοποιώντας light προϊόντα και λιγότερο λάδι, βούτυρο και ζάχαρη.
Υπάρχουν πολλές συνταγές στο διαδίκτυο για νόστιμα και ελαφριά χριστουγεννιάτικα γεύματα.
Εξοπλίστε το σπίτι με φρούτα και ελαφριά σνακ, όπως μπάρες δημητριακών ή γιαούρτι και μαρέγκες.
Έτσι, θα έχετε πιο υγιεινές επιλογές όταν βαριέστε ή όταν θέλετε να τσιμπήσετε κάτι. Επιπλέον, μπορείτε στο τέλος της βραδιάς να δώσετε στους καλεσμένους τα γλυκά που τυχόν σας περίσσεψαν!
Κρύβοντας τα γλυκά από εμφανή σημεία μπορεί επίσης να βοηθήσει στο να «ξεχάσετε» την ύπαρξή τους. Μπορείτε να ζητήσετε από συγγενείς και φίλους να μη σας φέρουν γλυκά, αλλά, αν σας φέρουν, προσφέρετέ τα στους καλεσμένους ή τους συνεργάτες σας ή ακόμα καλύτερα σε οικογένειες που έχουν ανάγκη!
Τα ψώνια την περίοδο αυτή είναι αναπόφευκτα! Αποφύγετε τα ψώνια στο σουπερμάρκετ εάν πεινάτε, καθώς θα είναι πιο δύσκολο να αντισταθείτε στα διάφορα εποχιακά γλυκίσματα. Τα δώρα όμως των Χριστουγέννων είναι μια καλή ευκαιρία για άσκηση. Αφήστε το αυτοκίνητο μακριά από την αγορά και περπατήστε!
Λίγο πριν τις γιορτές και μετά, τα περιοδικά και η τηλεόραση παρουσιάζουν δίαιτες αποτοξίνωσης για γρήγορη απώλεια βάρους. Αυτές οι δίαιτες είναι στην πλειοψηφία τους εξαντλητικές, δεν έχουν μακροχρόνιο αποτέλεσμα και, αν τις ακολουθήσετε για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να προκαλέσουν έλλειψη θρεπτικών συστατικών.
Η προετοιμασία είναι σημαντική για να μην ξεφύγετε! Υπάρχουν πολλοί πειρασμοί, αλλά και άλλοι τόσοι τρόποι να τους αποφύγετε! Κρατήστε ισορροπίες στο φαγητό και ειδικά στα γλυκίσματα, ενώ μην ξεχνάτε ότι οι γιορτές είναι ευκαιρία για άσκηση, είτε πρόκειται για το στολισμό του δέντρου είτε για βόλτα στα μαγαζιά.