Ω-3 λιπαρά οξέα: το καλό λίπος
Τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τον οργανισμό μας, αφού παίζουν σημαντικό ρόλο σε διάφορες λειτουργίες του, στις μεμβράνες του εγκεφάλου και στον έλεγχο της πήξης του αίματος. Ο οργανισμός μας δε μπορεί από μόνος του να συνθέσει αυτά τα λιπαρά οξέα, επομένως η διατροφή είναι η μόνη πηγή.
Τρία είναι τα απαραίτητα ω-3 λιπαρά οξέα για τον οργανισμό. Το α-λινολενικό οξύ (ALA) βρίσκεται σε μερικά φυτικά έλαια, τους ξηρούς καρπούς, τους σπόρους και τα φασόλια, όπως τη σόγια, καθώς και σε κάποια πράσινα λαχανικά.
Το εικοσαπεντανοικό ( EPA) και το και το δοκοσαεξαενοικό οξύ (DHA) βρίσκονται στα ψάρια και τα ιχθυέλαια. Ο οργανισμός έχει τη δυνατότητα να μετατρέπει το ALA σε EPA και DHA, οπότε, ακόμη και αν κάποιος είναι χορτοφάγος ή vegan με διατροφή που περιλαμβάνει πηγές ALA, τότε είναι πιθανό να καλύπτει τις ανάγκες του σε ω-3 λιπαρά οξέα.
Τα οφέλη των ω-3 λιπαρών είναι πολλαπλά, με πιο γνωστή την προστασία από καρδιαγγειακές παθήσεις, αυξάνοντας την HDL «καλή» χοληστερόλη, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση και τα τριγλυκερίδια.
Έρευνες αποδίδουν στα ω-3 λιπαρά πιθανά οφέλη σε ασθένειες όπως στον καρκίνο, νόσο Chron και ελκώδη κολίτιδα, άλλες αυτοάνοσες νόσους, στην οστεοπόρωση, και την άνοια, ενώ και οι διαβητικοί ασθενείς μπορούν να ωφεληθούν από την προστατευτική τους δράση στα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Μάλιστα, δύο μερίδες λιπαρό ψάρι (πχ. σολομό, τόνο, σαρδέλες, ρέγγα, βακαλάος) την εβδομάδα μειώνουν τον κίνδυνο για νόσο και θάνατο λόγω καρδιαγγειακών ασθενειών, ενώ ασθενείς με καρδιακή νόσο που καταναλώνουν ω-3 λιπαρά οξέα ωφελούνται από μείωση αρρυθμιών και μείωση του κινδύνου θανάτου.
Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής σπάνια κρίνεται απαραίτητη σε υγιή άτομα, ενώ θεωρείται ωφέλιμη για καρδιαγγειακούς ασθενείς.
Παρακάτω προτείνονται τρόποι για αύξηση της πρόσληψης των απαραίτητων ω-3 λιπαρών οξέων.
1. Καταναλώστε τουλάχιστον δύο μερίδες λιπαρό ψάρι την εβδομάδα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι κάποια ψάρια έχουν υψηλά επίπεδα υδραργύρου, επομένως, γυναίκες που σκοπεύουν να μείνουν έγκυες, εγκυμονούσες και θηλάσουζες, όπως και μικρά παιδιά πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση ξιφία, σκουμπρί και να μην ξεπερνούν την κατανάλωση 170 γραμμαρίων τόνου την εβδομάδα.
2. Προσθέστε στη διατροφή σας ξηρούς καρπούς και σπόρους, πχ. καρύδια, chia seeds και αλεσμένο λιναρόσπορο. Μπορείτε να τα καταναλώστε μαζί με δημητριακά στο πρωινό, στη σαλάτα ή σε σνακ, ενώ ακόμη μπορείτε να τα προσθέστε σε συνταγές για κέικ, ψωμί και πουτίγκες.
3. Ο αλεσμένος λιναρόσπορος μπορεί να αντικαταστήσει το βούτυρο ή το λάδι σε συνταγές. Αντί για μία κουταλιά της σούπας λαδιού ή βουτύρου χρησιμοποιείστε τρεις κουταλιές της σούπας αλεσμένο λιναρόσπορο.
4. Άλλες μη-ζωικές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων αποτελούν τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι σταυρανθή και τα φασόλια. Επιλέξτε το μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το σπανάκι και το κουνουπίδι ως σαλάτα, ενώ και τα φασόλια μπορούν εκτός από κυρίως γεύμα να αναμειχθούν σε σαλάτες.
Τα οφέλη των ω-3 λιπαρών οξέων είναι ποικίλα και στη χώρα μας μπορούμε εύκολα να βρούμε τρόφιμα-πηγές τους. Μάλιστα, ακολουθώντας το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής, είναι δύσκολο κανείς να μην προσλαμβάνει σε επαρκείς ποσότητες αυτά τα λιπαρά.
Πώς θα αυξήσουμε τα επίπεδα Σιδήρου στο αίμα;
Η έλλειψη Σιδήρου είναι μια από τις πιο συχνές διατροφικές ελλείψεις παγκοσμίως, επηρεάζοντας περίπου το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η έλλειψη Σιδήρουμπορεί να οδηγήσει σε αναιμία, μια κατάσταση που συμβαίνει όταν το αίμα δεν έχει αρκετά υγιή ερυθρά αιμοσφαίρια για να μεταφέρει οξυγόνο στα ιστά και τα όργανα του σώματος. Παρά την ύπαρξη αποτελεσματικών μεθόδων θεραπείας, η ανεπάρκεια σιδήρου παραμένει το πιο συνηθές πρόβλημα αναιμίας και διατροφικής έλλειψης παγκοσμίως.
Η συμπληρωματική αγωγή με σίδηρο είναι η σύσταση για την αντιμετώπιση αυτής της έλλειψης. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ημερήσια πρόσληψη Σιδήρου μέσω συμπληρωμάτων πρέπει να είναι 60 mg για ενήλικες γυναίκες και 120 mg για έγκυες γυναίκες. Ωστόσο, η δοσολογία μπορεί να ποικίλει.
Η απορρόφηση του σιδήρου μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες. Για παράδειγμα, η απορρόφηση του σιδήρου μπορεί να μειωθεί από την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε Ασβέστιο ή ταννίνες, όπως το τσάι και το καφέ. Αντίθετα, η απορρόφηση του σιδήρου μπορεί να αυξηθεί με την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε βιταμίνη C. Ορισμένες καλές πηγές σιδήρου περιλαμβάνουν το κρέας, τα ψάρια, τα πουλερικά, τα όσπρια, το σπανάκια και τα σιτηρά εμπλουτισμένα με Σίδηρο.
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η αγωγή με Σίδηρο μπορεί να γίνεται καθημερινά ή παρά μέρα. Μια σειρά μελετών αναφέρουν ότι η παρά μέρα μονοδοσική αγωγή (λήψη συμπληρώματος 1 φορά τη μέρα) με σίδηρο μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική στην αύξηση της απορρόφησης Σιδήρου στο αίμα, και να οδηγήσει σε λιγότερες γαστρεντερικές διαταραχές και δυσβίωση στο παχύ έντερο, σε σχέση με την καθημερινή αγωγή.
Συμβουλές αύξησης της απορρόφησης του Σιδήρου της διατροφής
- Προτιμείστε γεύματα με αιμικό Σίδηρο πιο συχνά πχ. κρέας, πουλερικά και ψάρι
- Αποφύγετε την κατανάλωση καφέ ή τσαγιού με τα γεύματα (μπορείτε να τα καταναλώσετε 1 ώρα μετά το γεύμα)
- Αποφύγετε την κατανάλωση γαλακτοκομικών με γεύματα πλούσια σε Σίδηρο
- Προτιμείστε εμπλουτισμένα σε Σίδηρο προϊόντα του εμπορίου.
- Η βιταμίνη C διευκολύνει την απορρόφηση του Σιδήρου της διατροφής, επομένως συμπεριλάβετε στη διατροφή μαζί με τα γεύματα πηγές της βιταμίνης, όπως εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια μανταρίνια), πιπεριές, τομάτες, κουνουπίδι, μπρόκολο, λάχανο, ακτινίδιο, και φράουλες. Επιπλέον, προσθέστε λεμόνι σε πηγές σιδήρου, όπως φακές και φασόλια, αλλά και στο κοτόπουλο, το κρέας και το ψάρι.
Τι τρώμε μια μέρα όταν λαμβάνουμε Σίδηρο;
- Πρωινό: 2 φέτες ψωμί με ταχίνι, λιναρόσπορο και μπανάνα
Συμπλήρωμα σιδήρου (σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας)
Καφές ή τσάι (μετά από 1-2 ώρες, καθώς μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση του Σιδήρου)
- Σνακ: 1 κεσεδάκι γιαούρτι 2% με 1 κ.γ. μέλι και 1 φρούτο και κολοκυθόσπορο
- Γεύμα: Σαλάτα με dressing vinegraitte με λεμόνι, 1 φιλέτο κοτόπουλο και ψητές πατάτες
- Σνακ: Κίτρινο τυρί και στικς λαχανικών
- Δείπνο: Σαλάτα με φακές beluga, αυγό βραστό και dressing vinegraitte με πορτοκάλι
Πηγές:
- WHO DAILY IRON SUPPLEMENTATION in adult women and adolescent girls
- Stoffel NU, von Siebenthal HK, Moretti D, Zimmermann MB. Oral iron supplementation in iron-deficient women: How much and how often? Mol Aspects Med. 2020 Oct;75:100865. doi: 10.1016/j.mam.2020.100865. Epub 2020 Jul 7. PMID: 32650997.
- Moretti D, Goede JS, Zeder C, Jiskra M, Chatzinakou V, Tjalsma H, Melse-Boonstra A, Brittenham G, Swinkels DW, Zimmermann MB. Oral iron supplements increase hepcidin and decrease iron absorption from daily or twice-daily doses in iron-depleted young women. Blood. 2015 Oct 22;126(17):1981-9. doi: 10.1182/blood-2015-05-642223. Epub 2015 Aug 19. PMID: 26289639.
- Stoffel NU, Cercamondi CI, Brittenham G, Zeder C, Geurts-Moespot AJ, Swinkels DW, Moretti D, Zimmermann MB. Iron absorption from oral iron supplements given on consecutive versus alternate days and as single morning doses versus twice-daily split dosing in iron-depleted women: two open-label, randomised controlled trials. Lancet Haematol. 2017 Nov;4(11):e524-e533. doi: 10.1016/S2352-3026(17)30182-5. Epub 2017 Oct 9. PMID: 29032957.
- Stoffel NU, Zeder C, Brittenham GM, Moretti D, Zimmermann MB. Iron absorption from supplements is greater with alternate day than with consecutive day dosing in iron-deficient anemic women. Haematologica. 2020 May;105(5):1232-1239. doi: 10.3324/haematol.2019.220830. Epub 2019 Aug 14. PMID: 31413088; PMCID: PMC7193469.
- Pasupathy, E., Kandasamy, R., Thomas, K. et al. Alternate day versus daily oral iron for treatment of iron deficiency anemia: a randomized controlled trial. Sci Rep 13, 1818 (2023). https://doi.org/10.1038/s41598-023-29034-9
- Sood, V., Kamboj, K., Bhatia, P. et al. A randomized trial of once daily versus twice daily dosing of oral iron in CKD. Sci Rep 13, 141 (2023). https://doi.org/10.1038/s41598-022-26589-x
Πόσο γρήγορος είναι ο μεταβολισμός σας;
Ο μεταβολισμός, και το πόσο «γρήγορος» ή «αργός» είναι απασχολεί αρκετά τα άτομα που προσπαθούν να χάσουν βάρος. Τι είναι όμως ο μεταβολισμός, πώς τον μετράμε και τι σχέση έχει με το μεταβολισμό των τροφών;
Η διατήρηση, η απώλεια ή πρόσληψη βάρους ελέγχονται από το ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή πόση ενέργεια ή θερμίδες προσλαμβάνει μέσω της τροφής και πόσες χρειάζεται ή «καίει» ο οργανισμός μέσα σε μία ημέρα. Όταν το άτομο προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειάζεται, τότε το βάρος αυξάνεται, ενώ όταν καταναλώνει λιγότερες το βάρος μειώνεται.
Με τον όρο μεταβολισμό ή βασικό μεταβολισμό ή βασικό μεταβολικό ρυθμό εννοούμε τις ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού για τις βασικές του λειτουργίες, όπως την αναπνοή, την κυκλοφορία του αίματος, τη διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας σώματος και τη λειτουργία της καρδιάς, όταν το άτομο βρίσκεται σε ηρεμία, ύστερα από ολονύκτια νηστεία, δηλαδή χωρίς τροφή.
Ο βασικός μεταβολικός ρυθμός επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες, όπως την ηλικία, την επιφάνεια σώματος, το ύψος, το φύλο, τη σύσταση του σώματος, καθώς και από ορμονικούς και γενετικούς παράγοντες.
Καθένας έχει διαφορετικό βασικό μεταβολισμό, ενώ ανάλογα με το πόσο καθιστική ή δραστήρια ζωή διάγει ο βασικός μεταβολισμός μπορεί να αποτελεί το 45-70% της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής δαπάνης.
Για να μετρήσουμε το βασικό μεταβολικό ρυθμό μπορούμε α) να χρησιμοποιήσουμε υπάρχουσες εξισώσεις με παράγοντες το βάρος, το ύψος, την ηλικία και το φύλο, β) να μετρήσουμε την απώλεια θερμότητας του σώματος μέσω άμεσης θερμιδομετρίας και γ) να μετρήσουμε την κατανάλωση οξυγόνου και παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα μέσω έμμεσης θερμιδομετρίας.
Η χρήση εξισώσεων και η έμμεση θερμιδομετρία αποτελούν τους πιο κοινούς τρόπους μέτρησης του βασικού μεταβολικού ρυθμού, με την έμμεση θερμιδομετρία να είναι πιο έγκυρη, καθώς δεν εκτιμούμε απλώς, αλλά μετράμε το βασικό μεταβολισμό και έτσι μπορούμε με μεγαλύτερη ακρίβεια να εκτιμήσουμε τη συνολική ημερήσια ενεργειακή δαπάνη και να αναπτύξουμε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής!
Για τη μέτρηση του βασικού μεταβολισμού το άτομο θα πρέπει να είναι νηστικό για 12 ώρες, να έχει μόλις ξυπνήσει, να μην έχει γυμναστεί την προηγούμενη ημέρα, να είναι υγιές, χωρίς πυρετό, να είναι ξαπλωμένο και σε χώρο σε θερμοκρασία δωματίου. Λόγω του ότι δεν μπορούμε πάντα να έχουμε τις παραπάνω συνθήκες, κατά το πλείστον μετράμε το μεταβολισμό ηρεμίας με το άτομο να είναι νηστικό για 4 ώρες.
Το πόσο γρήγορος ή αργός είναι ο μεταβολισμός προκύπτει από τη σύγκριση του βασικού μεταβολισμού (ή μεταβολισμού ηρεμίας) με τον προβλεπόμενο από τις εξισώσεις μεταβολισμό.
Από την άλλη, με τον όρο μεταβολισμό της τροφής εννοούμε τις βιοχημικές διεργασίες που αποσκοπούν στην αποικοδόμηση των θρεπτικών συστατικών της τροφής, με σκοπό την παραγωγή χημικής ενέργειας για τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού και τη βιοσύνθεση δομικά και λειτουργικά σημαντικών μορίων του οργανισμού.
Ανεξάρτητα με το μεταβολισμό του οργανισμού, η ενέργεια που προσδίδει ένα τρόφιμο είναι συγκεκριμένη. Δηλαδή, οποιοσδήποτε καταναλώσει ένα τρόφιμο 100 θερμίδων θα προσλάβει ενέργεια 100 θερμίδων!
Η μέτρηση του βασικού μεταβολισμού είναι σημαντική για την εκπόνηση ενός εξατομικευμένου προγράμματος διατροφής, καθώς από άτομο σε άτομο, ακόμη και με το ίδιο βάρος, ύψος, ηλικία και φύλο ο μεταβολισμός μπορεί να διαφέρει αρκετά! Σε γενικές γραμμές, άτομα με «γρήγορο» μεταβολισμό μπορούν να χάνουν πιο εύκολα βάρος σε σχέση με άτομα με «αργό» μεταβολισμό.
Τα διατροφικά νέα της εβδομάδας 24-30 Απριλίου 2017
1. Πολλές φορές δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε την πείνα από την όρεξη. Πότε πεινάμε και πότε έχουμε λιγούρα; Τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τις λιγούρες μας; http://mantzorou.gr/el/blog/peinao-i-eho-ligoyra
2. Μπορούν τα γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά να μειώσουν τον κίνδυνο για κατάθλιψη; Σε μια νέα έρευνα παρατηρήθηκε ότι ενήλικες που κατανάλωναν 1 με 4 φορές την εβδομάδα light γαλακτοκομικά είχαν λιγότερες πιθανότητες να εμφανιζουν συμπτώματα κατάθλιψης, σε σχέση με εκείνους που δεν κατανάλωναν light γαλακτοκομικά, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, δίαιτας και τρόπου ζωής, και κατάστασης υγείας! Φυσικά, χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να διαλευκανθεί ο μηχανισμός που συνδέει τα γαλακτοκομικά με λιγότερα λιπαρά και την κατάθλιψη! http://www.medicalnewstoday.com/articles/316956.php
3. Τα αβοκάντο έχουν γίνει πολύ της μόδας τα τελευταία χρόνια και όχι άδικα! Είναι πλούσια σε "καλά" λιπαρά, έχουν ωραία γεύση και ταιριάζουν σε ντιπ, σε σαλάτες και σάντουιτς! Μια ανασκόπιση έδειξε ότι υπάρχουν ικανοποιητικά δεδομένα για την αρωγή τους στην αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου, επιδρώντας στα λιπίδια του αίματος, δηαλαδή στην "καλή" HDL, στην "κακή" LDL χοληστερόλη, στην ολική χοληστερόλη και στα τριγλυκερίδια. Επίσης, δεδομένα μελετών δείχνουν συσχέτιση με την απώλεια βάρους και την μείωση της αρτηριακής πίεσης σε υπερτασικούς ασθενείς. Επιπλέον μελέτες πρέπει να γίνουν για πιο σαφή κλινικά αποτελέσματα, σχετικά με την χρήση του αβοκάντο και ως συμπλήρωμα διατροφής για άτομα με μεταβολικό σύνδρομο. http://www.medicalnewstoday.com/articles/316885.php
4. Η διατροφή μας επιρρεάζει την υγεία μας και την υγεία των οστών μας! Σύμφωνα με μια μελέτη του National Osteoporosis Society (Εθνική Εταιρεία Οστεοπόρωσης στο Ην. Βασίλειο) σε 2000 ενήλικες παρατηρήθηκε ότι πάνω από το 70% της ηλικιακής ομάδας 18-35 ετών κάνει τώρα ή στο παρελθόν δίαιτα, με τους περισσότερους να ακολουθούν τώρα ή στο παρελθόν “clean eating” (καθαρή διατροφή). Μάλιστα, το 20% είχαν μειώσει αρκετά ή είχαν κόψει εντελώς την ακτανάλωση γαλακτοκομικών, μιας πολύ σημαντικής ομάδας- πηγής ασβεστίου, που είναι απαραίτητο για την καλή οστική υγεία. Στη διατροφική τρέλα του clean eating τα γαλακτοκομικά έχουν γίνει στόχος, και "απαγορεύονται" χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση! Ως αποτέλεσμα, η οστική υγεία των ατόμων που αποφεύγουν τα γαλακτοκομικά, χωρίς λόγο, βρίσκεται σε κίνδυνο. Φυσικά, υπάρχουν και μη-γαλακτοκομικές πηγές ασβεστίου, αλλά σε περίπτωση αποκλεισμού των γαλακτοκομικών, η διατροφή πρέπει να είναι πολύ προσεγμένη για να είναι επαρκής η πρόσληψη ασβεστίου. http://www.telegraph.co.uk/news/2017/04/12/clean-eating-ticking-timebomb...
5. Αν ψάξει κάποιος στο διαδύκτιο για κλινικές μελέτες θα βρει εκατοντάδες χιλιάδες μελέτες. Μάλιστα, πολλές μελέτες πάνω σε ένα θέμα μπορεί να έχουν αντικορουόμενα αποτελέσματα, για διάφορους λόγους! Το είδος και η ποιότητα των μελετών είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Δεν είναι όλες οι μελέτες το ίδιο, ενώ για ένα θέμα πρέπει να γίνουν αρκετές έρευνες, που εξετάζουν το θέμα από πολλές πλευρές, και λεπτομερώς. Για να είμαστε σίγουροι για έναν ισχυρισμό πρέπει να δούμε τι στοιχεία-αποδείξεις έχουμε. Αν τα μόνα θετικά στοιχεία που έχουμε είναι από τις διαφημίσεις, τότε καλό είναι να το ξανασκεφτούμε! https://www.facebook.com/therootedproject/photos/a.1272706409421382.1073...