"Δεν τρώω ψωμί"
Στο διαιτολογικό γραφείο συχνά ακούμε τη φράση "Δεν τρώω ψωμί, γιατί παχαίνει". Συχνά συνοδεύεται και με τη φράση "τρώω παξιμάδι" ή "τρώω φρυγανιές" ως αντικατάσταση του ψωμιού!
Πολλοί μένουν έκπληκτοι όταν ακούν οτι 1 μικρό παξιμαδάκι αντιστοιχεί με 1 φέτα ψωμί ή οτι το κριτσίνι με τους ηλιόσπορους αντιστοιχεί σε θερμίδες με 3 φέτες ψωμί!
Οι υδατάνθρακες αποτελούν το προτιμητέο και κυριότερο “καύσιμο” του οργανισμού μας, ενώ λόγω του ότι η αποθήκη υδατανθράκων στο σώμα μας είναι μικρή σε σχέση με το αποθηκευμένο λίπος (περί τις 1.800 - 2.000 θερμίδες ενέργειας, ή αρκετό καύσιμο για 90 έως 120 λεπτά συνεχούς, έντονης δραστηριότητας), συστήνεται η επαρκής και τακτική τους κατανάλωση μέσα στη μέρα.
Μάλιστα, οι οδηγίες διατροφής ανά τον κόσμο συστήνουν την πρόσληψη υδατανθράκων σε ποσοστά άνω του 50% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων. Στη Μεσογειακή Διατροφή, το στάνταρ της υγιεινής διατροφής, οι πηγές αμύλου, όπως το ψωμί, τα σιτηρά, το ρύζι, και τα ζυμαρικά, βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας. Παράλληλα, συστήνεται το 1/4 του πιάτου μας να αποτελείται από μια πηγή υδατανθράκων, και να συμπληρώνεται κατά το 1/4 από μια πηγή (άπαχης) πρωτεϊνης και το υπόλοιπο 1/2 από λαχανικά.
Το ψωμί, η βάση της Ελληνικής Μεσογειακής Διατροφής, η κύρια πηγή υδατανθράκων στην Ελλάδα, είναι ένα αρκετά παρεξηγημένο τρόφιμο! Πολλοί το θεωρούν "παχυντικό" και "απαγορευμένο", και το αποφεύγουν, αντικαθιστώντας το βέβαια με άλλα τρόφιμα-πηγές υδατανθράκων, όπως τα παξιμάδια, τις φρυγανιές και τις ρυζογκοφρέτες.
Πέρα από το γεγονός ότι το ψωμί αποτελεί μια καλή πηγή ενέργειας και βασικό τρόφιμο στη χώρα μας, το ψωμί, και ειδικά το ψωμί από ολικής άλεσης άλευρα, αποτελεί πηγή θρεπτικών συστατικών (συμπεριλαμβανομένων βιταμινών συμπλέγματος Β, Μαγνήσιο, Ψευδάργυρο, αντιοξειδωτικών) και φυτικών ινών. Το ψωμί υψηλό σε φυτικές ίνες, ή με άλευρα από όσπρια οδηγούν σε μεγαλύτερο κορεσμό.
Σε αυτό το άρθρο θα σταθούμε όμως στο τι άλλο ισοδυναμεί με το ψωμί, καθώς λόγω της παραπληροφόρησης και της κινδυνολογίας γύρω από την κατανάλωση ψωμιού, πολλοί καταλήγουν να υπερκαταναλώνουν άλλες πηγές υδατανθράκων, πέρα από το ψωμί.
Στην παρακάτω λίστα θα βρείτε τι αντιστοιχεί με 1 φέτα ψωμί:
- 1 μικρό παξιμάδι (15-20 γρ)
- 2 φρυγανιές
- 1/3 πίτα για σουβλάκι ή κυπριακή πίτα
- 1/2 μικρή αραβική πίτα ή τορτίγια
- 1/2 φλ. δημητριακά πρωινού
- 1/3 φλ. ρύζι ή ζυμαρικά
- 1/2 φλ. πατάτα
- 1/2 φλ. πλιγούρι
- 1/2 φλ. φασολάκια πράσινα ή αρακά ή καλαμπόκι
- 1/3-1/2 φλ. όσπρια
- 1 μπισκότο
- 1 λεπτό κριτσίνι (ποικίλει ανάλογα με το κριτσίνι, καθώς υπάρχουν κριτσίνια που περιέχουν τις θερμίδες που αναλογούν σε 3 φέτες ψωμί)
Εν κατακλείδι, αν κάποιος θέλει να έχει το ψωμί στη διατροφή του, καλό είναι να επιλέξει ψωμί ολικής άλεσης, ενώ να έχει υπόψιν τις παραπάνω αντιστοιχίες για τα ισοδύναμα τρόφιμα.
Πηγές:
- Bautista-Castaño I, Serra-Majem L. Relationship between bread consumption, body weight, and abdominal fat distribution: evidence from epidemiological studies. Nutr Rev. 2012 Apr;70(4):218-33. doi: 10.1111/j.1753-4887.2012.00454.x.
- Choose Your Foods: Exchange Lists for Diabetes: The 2008 Revision of Exchange Lists for Meal Planning
Ο,τι θες να μάθεις για το τόφου
Το τόφου (tofu) αποτελεί προϊόν φασολιών σόγιας, και συγκεκριμένα προέρχεται από συμπυκνωμένο γάλα σόγιας. Το τόφου αποτελεί μια εξαιρετική πηγή πρωτεΐνης για χορτοφάγους και αυστηρά χορτοφάγους (vegan), με όλα τα απαραίτητα αμινοξέα, καθιστώντας το πηγή πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας.
Το τόφου δεν έχει ιδιαίτερη γεύση, αλλά παίρνει τη γεύση των άλλων υλικών με τα οποία συνοδεύεται χάρη στη σπογγώδη μορφή του, ενώ ο τρόπος παρασκευής του επίσης επηρεάζει και την τελική γεύση. Στο εμπόριο πιο συχνά θα βρει κανεις το μαλακό τόφου (silken tofu), το οποίο πωλείται βυθισμένο σε υγρό και το σκληρό τόφου (firm tofu). Κάθε είδος έχει και διαφορετικές μαγειρικές χρήσεις. Το τόφου πωλείται και καπνιστό και μαριναρισμένο με μπαχαρικά και σως, ενώ χρησιμοποιείται συχνά σε νηστίσιμα πιάτα και προϊόντα.
Ποιά είναι η διατροφική του αξία;
Τα 100 γρ τόφου αποδίδουν 700 θερμίδες, και περιέχονται 8 γραμμάρια πρωτεΐνης, 2 γραμμάρια υδατανθράκων, 1 γραμμάριο φυτικών ινών και 4 γραμμάρια λιπαρών, ενώ η ποσότητα αυτή προσδίδει περί το 30% του Μαγγάνιου, το 20% του Ασβεστίου, το 14% του Σεληνίου, το 9% του Σιδήρου το 6% του Ψευδαργύρου και το 9% του Μαγνησίου που χρειάζεται ο οργανισμός ημερησίως, μεταξύ άλλων θρεπτικών συστατικών. Ανάλογα με τον τρόπο παρασκευής, μπορεί να περιέχει περισσότερο Ασβέστιο ή Μαγνήσιο. Επιπλέον, το τόφου περιέχει 20,2–24,7mg ισοφλαβόνες ανά 100 γραμμάρια, οι οποίες δρουν ευεργετικά στην υγεία και δρουν ως φυτο-οιστρογόνα.
Ποιά είναι τα οφέλη του τόφου στην υγεία;
Αν και η σόγια έχει "κακή φήμη", στην πραγματικότητα είναι μια εξαιρετική επιλογή τροφής, με οφέλη για την υγεία.
Η κατανάλωση της σόγιας και των προϊόντων της σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού, ενδεχομένως λόγω της επίδρασης των ισοφλαβονών, και δη κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Επίσης, θετική είναι η επίδραση της σόγιας και των προϊόντων της στην πρόληψη του καρκίνου του ενδομητρίου, του προστάτη, αλλά και καρκίνων του γαστρεντερικού συστήματος. Μάλιστα, οι ισοφλαβόνες είναι εκείνες που φαίνεται να έχουν την θετική επίδραση.
Πέρα από τον κακρίνο, οι ισοφλαβόνες έχουν θετική επίδραση και στα καρδιαγγειακά νοσήματα, με πολλές έρευνες να έχουν εστιάσει σε γυναίκες στην εμμηνόπαυση, ενώ η κατανάλωση ισοφλαβονών σόγιας φαίνεται να έχει αντι-αθηρωματική δράση, και να βοηθά στην πρόληψη στεφανιαίας νόσου, αλλά και της άνοιας.
Επίσης, σε γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών η κατανάλωση σόγιας και των προϊόντων της φαίνεται να βοηθούν στην απώλεια βάρους, στον έλεγχο της γλυκόζης και των λιπιδίων. Παρομοίως, και άλλες μελέτες σε γυναίκες και άντρες, δείχνουν θετικά αποτελέσματα στο βάρος, και τα λιπίδια του αίματος.
Αναφορικά με τον σακχαρώδη διαβήτη, πρόσφατη μετα-ανάλυση μελετών έδειξε οτι η κατανάλωση σόγιας, τόφου και ισοφλαβονών σόγιας σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ.
Συνεπώς, η έρευνα αναδεικνύει την κατανάλωση σόγιας και των προϊόντων της ως ωφέλιμη στην υγεία γυναικών και ανδρών, όλων των ηλικιών.
Ποιός πρέπει να προσέξει την κατανάλωσή του;
Στην Ελλάδα, προληπτικά, δεν συστήνεται η κατανάλωση σόγιας και των προϊόντων τους από έγκυες γυναίκες.
Πηγές:
- Murphy PA et al. Isoflavones in retail and institutional soy foods. J Agric Food Chem. 1999 Jul;47(7):2697-704. doi: 10.1021/jf981144o.
- Zaheer K, Humayoun Akhtar M. An updated review of dietary isoflavones: Nutrition, processing, bioavailability and impacts on human health. Crit Rev Food Sci Nutr. 2017 Apr 13;57(6):1280-1293. doi: 10.1080/10408398.2014.989958
- Mourouti N et al. Diet and breast cancer: a systematic review. Int J Food Sci Nutr. 2015 Feb;66(1):1-42. doi: 10.3109/09637486.2014.950207.
- Messina M. Impact of Soy Foods on the Development of Breast Cancer and the Prognosis of Breast Cancer Patients. Forsch Komplementmed. 2016;23(2):75-80. doi: 10.1159/000444735.
- van Die MD et al. Soy and soy isoflavones in prostate cancer: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. BJU Int. 2014 May;113(5b):E119-30. doi: 10.1111/bju.12435.
- Tse G, Eslick GD. Soy and isoflavone consumption and risk of gastrointestinal cancer: a systematic review and meta-analysis. Eur J Nutr. 2016 Feb;55(1):63-73. doi: 10.1007/s00394-014-0824-7.
- Sathyapalan T et al. Soy isoflavones improve cardiovascular disease risk markers in women during the early menopause. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2018 Jul;28(7):691-697. doi: 10.1016/j.numecd.2018.03.007.
- Sekikawa Α et al. Effect of S-equol and Soy Isoflavones on Heart and Brain. Curr Cardiol Rev. 2019;15(2):114-135. doi: 10.2174/1573403X15666181205104717.
- Karamali M et al. The effect of dietary soy intake on weight loss, glycaemic control, lipid profiles and biomarkers of inflammation and oxidative stress in women with polycystic ovary syndrome: a randomised clinical trial. J Hum Nutr Diet. 2018 Aug;31(4):533-543. doi: 10.1111/jhn.12545.
- Ruscica M et al Effect of soy on metabolic syndrome and cardiovascular risk factors: a randomized controlled trial. Eur J Nutr. 2018 Mar;57(2):499-511. doi: 10.1007/s00394-016-1333-7. Epub 2016 Oct 18. PMID: 27757595.
- Tang J et al. Legume and soy intake and risk of type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. Am J Clin Nutr. 2020 Mar 1;111(3):677-688. doi: 10.1093/ajcn/nqz338.
- Ollberding NJ et al. Legume, soy, tofu, and isoflavone intake and endometrial cancer risk in postmenopausal women in the multiethnic cohort study. J Natl Cancer Inst. 2012 Jan 4;104(1):67-76. doi: 10.1093/jnci/djr475.
Η δίαιτα χωρίς γλουτένη
Οι δίαιτες χωρίς γλουτένη είναι από τις πιο δημοφιλείς των ημερών, με πολλούς διάσημους να τις ακολουθούν.
Έτσι, όλο και περισσότεροι παρασύρονται και τις υιοθετούν χωρίς να γνωρίζουν τι πραγματικά είναι η γλουτένη αλλά ούτε και τις συνέπειες μιας δίαιτας που την αποκλείει.
Η γλουτένη είναι μία ομάδα πρωτεϊνών που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη και δίνει ελαστικότητα στη ζύμη, όταν το αλεύρι αναμειχθεί με νερό. Η γλουτένη βρίσκεται σε τρόφιμα όπως το ψωμί, τα μακαρόνια, τα μπισκότα, τα δημητριακά, τη μπύρα, αλλά προστίθεται σε μαλακά τυριά, χυμούς εμπορίου και άλλα τρόφιμα, ενώ η επιμόλυνση από άλλες τροφές που παρασκευάζονται στο ίδιο εργοστάσιο είναι πιθανή.
Στις δίαιτες χωρίς γλουτένη αποκλείονται πλήρως τρόφιμα τα οποία περιέχουν ή ενδέχεται να περιέχουν γλουτένη.
Οι δίαιτες αυτές προορίζονται αποκλειστικά και μόνο για άτομα διαγνωσμένα από το γιατρό τους με την αυτοάνοση νόσο κοιλιοκάκη ή με ερπητοειδή δερματίτιδα. Τα άτομα αυτά πρέπει να ακολουθούν εφ’ όρου ζωής την εν λόγω δίαιτα, ώστε να βελτιωθούν τα συμπτώματα και τα ιστολογικά ευρήματα.
Επιπλέον, διφορούμενες απόψεις υπάρχουν σχετικά με την ευαισθησία στη γλουτένη, χωρίς κοιλιοκάκη. Εδώ υπάρχει όμοια συμπτωματολογία με την κοιλιοκάκη, χωρίς όμως τα αντίστοιχα κλινικά ευρήματα.
Πολλοί είναι εκείνοι που «αυτοδιαγιγνώσκουν» την ευαισθησία και ακολουθούν τη δίαιτα χωρίς γλουτένη.
Συνιστάται σε άτομα που υποψιάζονται ότι έχουν κοιλιοκάκη να μην αποφεύγουν την κατανάλωση προϊόντων με γλουτένη μέχρι να επισκεφτούν το γιατρό τους, για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων.
Η γλουτένη έχει κατηγορηθεί για την αύξηση βάρους σε άτομα που την καταναλώνουν! Είναι πρωτεΐνη και, όπως όλες οι πρωτεΐνες, αποδίδει τέσσερις θερμίδες ανά γραμμάριο, ενώ σύμφωνα με την ανθρώπινη φυσιολογία δεν μπορεί από μόνη της να οδηγήσει σε πρόσληψη βάρους ή παχυσαρκία.
Αν και οι δίαιτες χωρίς γλουτένη προωθούνται -χωρίς επιστημονική βάση- για την απώλεια βάρους, τα ειδικά, ακριβά προϊόντα χωρίς γλουτένη, όπως ψωμί, μακαρόνια, γλυκά κ.ά., περιέχουν μεγαλύτερο ποσοστό λίπους από τα συμβατικά προϊόντα, επομένως και περισσότερες θερμίδες.
Συνεπώς, είναι οξύμωρο να γίνεται η παραπάνω αντικατάσταση με σκοπό την απώλεια βάρους. Η δίαιτα είναι ακατάλληλη για άτομα που δεν πάσχουν από τη νόσο, καθώς οδηγεί σε έλλειψη θρεπτικών συστατικών.
Επιπλέον, πολλοί ισχυρίζονται ότι η γλουτένη προκαλεί καρκίνο. Τα άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη όντως έχουν αυξημένες πιθανότητες για ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου, εάν δεν ακολουθούν τη δίαιτα χωρίς γλουτένη. Αντιθέτως, τα τρόφιμα στα οποία υπάρχει γλουτένη είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, οι οποίες μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.
Συνεπώς, εάν δεν υπάρχει διαγνωσμένη κοιλιοκάκη από γιατρό, η αποφυγή της από τη δίαιτα κάθε άλλο παρά θετικό αποτέλεσμα μπορεί να φέρει.
Τα άτομα που πάσχουν πρέπει να παρακολουθούνται από το γιατρό και το διαιτολόγο τους, για να αποφευχθούν οι αρνητικές συνέπειες της δίαιτας αυτής. Όσον αφορά στο αδυνάτισμα, η λύση βρίσκεται σε μια υγιή και ισορροπημένη διατροφή, όπου καμία τροφή δεν απαγορεύεται.
Ο επίμονος κεραστής
Στη δουλειά μας, στο σχολείο, σε τραπέζια και καλέσματα μας κερνούν φαγητά και εδέσματα και έχουμε μάθει από μικρή ηλικία όχι απλώς να τα δεχόμαστε, αλλά να νιώθουμε και υποχρεωμένοι να τα δεχτούμε και να καταναλώσουμε όλη την ποσότητα, ως ενδειξη αγάπης και εκτίμησης.
Δεν είμαστε υποχρεωμενοι να δεχτούμε, ενώ δεν δείχνουμε την αγαπη και την εκτιμήση μας τρώγοντας, και δη τρώγοντας ενώ δεν θέλουμε!
Μπορεί να μην πεινάμε, να μην μας αρέσει αυτό που μας κερνάνε, ή να παίρνουμε φαρμακευτική αγωγή που να μην μας επιτρέπει να δεχτούμε το κέρασμα ή να προσέχουμε τη διατροφή μας και να μην θέλουμε να το φάμε, ή να θέλουμε να φάμε μικρότερη ποσοτητα! Δεν είναι κακό να αρνηθούμε, ή να επιλέξουμε να φάμε μικρότερη ποσότητα.
Πολλοί θεωρούν οτι οι άλλοι θα παρεξηγηθούν, γεγονός που δεν συμβαίνει παντα, ενώ ακόμη κι αν καποιος παρεξηγηθεί, η “παρεξήγηση” θα είναι στιγμιαία και θα την ξεχάσει συντομα!
Άλλωστε, είναι πιο σημαντικό το πώς νιώθουμε και τι θέλουμε να κανουμε εμείς σε σχέση με τη διατροφή μας!
Πώς θα απαντήσουμε στους επίμονους κεραστες;
— Ευχαριστώ, δεν θα πάρω.
— Σε λίγο θα παρω (μπορουμε να το αφησουμε να ξεχαστεί)
— Είμαι εντάξει (με αυτο που εφαγα), ευχαριστώ
— Πολύ ωραίο φαίνεται, αλλα δεν μπορώ να φάω άλλο, ευχαριστώ. Μπορείς να μου το βαλεις σε ένα ταπερακι να το παρω σπιτι να το φαω;
Επισης, πριν την επίσκεψη να πουμε οτι προσέχουμε τη διατροφή μας, και δεν χρειάζεται να μπουν στον κόπο να ετοιμάσουν κάτι ιδιαίτερο!
Πώς θα κάνουμε τους γύρω μας υποστηρικτές στην προσπάθειά μας για βελτίωση της διατροφής μας;