Μπορεί η διατροφή να βοηθήσει τη σχολική επίδοση;
Μια διατροφή επαρκή σε συστατικά είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και την γνωστική λειτουργία. Μάλιστα διατροφικές ελλείψεις κατά την εμβρυική και την βρεφική ηλικία επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου [1,2] και πιθανώς και την συμπεριφορά [3].
Κομμάτια της γνωστικής λειτουργίας αποτελούν η προσοχή, η μνήμη, η σκέψη, η εκμάθηση και η αντίληψη [4], που είναι αλληλένδετες με την ακαδημαϊκη πρόοδο. Μάλιστα, μελέτες δείχνουν ότι η υποθρεψία και η χαμηλής ποιότητας διατροφή από την εμβρυική [5] και παιδική ηλικία [6] έχουν μακροπρόθεση επιρροή στη γωστική λειτουργία και την σχολική πρόοδο [7][8].
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ότι η διατροφή των παιδιών απομακρύνεται από τα υγιεινά και παραδοσιακά πρότυπα διατροφής [9,10]. Παράλληλα, τα ποσοτά υπέρβαρου & παχυσαρκίας αυξάνονται [11], γεγονός που επηρεάζει την κατάσταση υγείας των παιδιών και των εφήβων [12,13], ενώ παράλληλα η καλύτερη κατάσταση υγείας σχετίζεται και με καλυτερη επίδοση στο σχολείο [14].
Πληθώρα μελετών ανά τον κόσμο έχει αναδείξει τη συσχέτιση μεταξύ ποιότητας διατροφής και ακαδημαικής επίδοσης σε παιδιά και εφήβους. Μάλιστα, φαίνεται οτι η Μεσογειακή Διατροφή σχετίζεται με καλύτερη επίδοση στην ανάγνωση και κατανόηση σε παιδιά των πρώτων τάξεων του δημοτικού, ενώ σε παιδιά μεγαλύτερων τάξεων και σε εφήβους φαίνεται να σχετίζεται με καλύτερη επίδοση γενικά, καθώς και στα μαθηματικά, τη φυσική και τη γλώσσα. Επίσης, υψηλότερη προσκόλληση στη Μεσογειακή Διατροφή, χετίζεται με καλύτερες στρατηγικές επεξεργασίας & οργάνωσης, κριτική σκέψη, αυτορρύθμιση, συνήθειες χρόνου & μελέτης, αυτοαποτελεσματικότητα, αυτορρύθμιση της προσπάθειας, και εγγενώς προσανατολισμένους στόχους στους εφήβους.
Παράλληλα, η προσκόλληση σε μια υγιεινή διατροφή, πέρα από τη Μεσογειακή Διατροφή σχετίζεται με καλύτερη ακαδημαϊκή πρόοδο, ακόμη και 1 χρόνο αργότερα, ενώ η βελτίωση των συνηθειών επίσης φαίνεται να σχετίζεται με καλυτερη απόδοση. Αντιθέτως, προσκόληση σε “Δυτικού” τύπου διατροφή σχετίζεται με χειρότερη σχολική επίδοση και γνωστική λειτουργία.
Αναφορικά με τις συνήθειες σίτισης, τα τακτικά γεύματα και η λήψη (υψηλής ποιότητας) πρωϊνού σχετίζονται με καλλυτερη πρόοδο στο σχολείο και τους βαθμούς, ειδικά κοντά σε περίοδο εξετάσεων.
Αναφορικά με συγκεκριμένα τρόφιμα και ομάδες τροφίμων, η υψηλή πρόσληψη φρου΄των και λαχανικών, τα προϊόντα ολικής άλεσης, το γάλα, το ψάρι και οι άλλες πηγές πρωτεϊνης έχουν σχετιστεί με καλύτερη επίδοση, ενώ αντιθέτως, η τακτική κατανάλωση χυμών, αναψυκτικών, ενεργειακών ποτών και γρήγορου φαγητού και μη θρεπτικών σνακ υψηλών σε λιπαρά, ζαχαρη και αλάτι σχετίζονται με χειρίτερη επίδοση.
Λίγες μέλετες έχουν γίνει σχετικά με την βελτίωση των διατροφικών συνηθειών των μαθητών για βελτίωση της σχολικής προόδου. Όφελος φαίνεται να υπάρχει μετά από βελτίωση του σχολικού διατροφικού περιβάλλοντος για παιδιά με υπερβάλλον σωματικο βάρος, ενώ παρεμβάσεις που αφορούν όλο το φάσμα του υγιεινού τρόπου ζωής οδηγούν σε βελτίωση παραγόντων υγείας και ακαδημαϊκής προόδου, ειδικά σε παιδιά χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου. Τέλος, σε παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο υποθρεψίας ωφελούνται περισσότερο με την κατανάλωση πρωινού.
Σύφμωνα με την παρούσα βιβλιογραφία, η μακροπρόθεσμη προσκόλληση σε μια υγιεινή διατροφή, με τακτικά γεύματα, πρωινό και θρεπτικά σνακ, στα πλαίσια ενός υγιεινού τρόπου ζωής μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά και τους εφήβους να έχουν καλύτερη επίδοση στο σχολείο.
Πηγές
1. Kretchmer, N.; Beard, J.L.; Carlson, S. The role of nutrition in the development of normal cognition. Am J Clin Nutr 1996, 63, 997S-1001S, doi:10.1093/ajcn/63.6.997.
2. Nyaradi, A.; Li, J.; Hickling, S.; Foster, J.; Oddy, W.H. The role of nutrition in children's neurocognitive development, from pregnancy through childhood. Front Hum Neurosci 2013, 7, 97, doi:10.3389/fnhum.2013.00097.
3. Wauben, I.P.; Wainwright, P.E. The influence of neonatal nutrition on behavioral development: a critical appraisal. Nutr Rev 1999, 57, 35-44, doi:10.1111/j.1753-4887.1999.tb01776.x.
4. Bhatnagar, S.; Taneja, S. Zinc and cognitive development. Br J Nutr 2001, 85 Suppl 2, S139-145, doi:10.1079/bjn2000306.
5. de Rooij, S.R.; Wouters, H.; Yonker, J.E.; Painter, R.C.; Roseboom, T.J. Prenatal undernutrition and cognitive function in late adulthood. Proceedings of the National Academy of Sciences 2010, 107, 16881-16886, doi:10.1073/pnas.1009459107.
6. Black, R.E.; Allen, L.H.; Bhutta, Z.A.; Caulfield, L.E.; de Onis, M.; Ezzati, M.; Mathers, C.; Rivera, J. Maternal and child undernutrition: global and regional exposures and health consequences. Lancet 2008, 371, 243-260, doi:10.1016/s0140-6736(07)61690-0.
7. Engle, P.L.; Fernández, P.D. INCAP Studies of Malnutrition and Cognitive Behavior. Food and Nutrition Bulletin 2010, 31, 83-94, doi:10.1177/156482651003100109.
8. Nyaradi, A.; Li, J.; Foster, J.K.; Hickling, S.; Jacques, A.; O'Sullivan, T.A.; Oddy, W.H. Good-quality diet in the early years may have a positive effect on academic achievement. Acta Paediatr 2016, 105, e209-218, doi:10.1111/apa.13324.
9. Lauria, L.; Spinelli, A.; Cairella, G.; Censi, L.; Nardone, P.; Buoncristiano, M. Dietary habits among children aged 8-9 years in Italy. Ann Ist Super Sanita 2015, 51, 371-381, doi:10.4415/ann_15_04_20.
10. Tambalis, K.D.; Panagiotakos, D.B.; Psarra, G.; Sidossis, L.S. Insufficient Sleep Duration Is Associated With Dietary Habits, Screen Time, and Obesity in Children. J Clin Sleep Med 2018, 14, 1689-1696, doi:10.5664/jcsm.7374.
11. Nittari, G.; Scuri, S.; Petrelli, F.; Pirillo, I.; di Luca, N.M.; Grappasonni, I. Fighting obesity in children from European World Health Organization member states. Epidemiological data, medical-social aspects, and prevention programs. Clin Ter 2019, 170, e223-e230, doi:10.7417/ct.2019.2137.
12. Turer, C.B.; Lin, H.; Flores, G. Health status, emotional/behavioral problems, health care use, and expenditures in overweight/obese US children/adolescents. Acad Pediatr 2013, 13, 251-258, doi:10.1016/j.acap.2013.02.005.
13. Hadjiyannakis, S.; Ibrahim, Q.; Li, J.; Ball, G.D.C.; Buchholz, A.; Hamilton, J.K.; Zenlea, I.; Ho, J.; Legault, L.; Laberge, A.M., et al. Obesity class versus the Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics to define health risk in childhood obesity: results from the CANPWR cross-sectional study. Lancet Child Adolesc Health 2019, 3, 398-407, doi:10.1016/s2352-4642(19)30056-2.
14. Basch, C.E. Healthier students are better learners: a missing link in school reforms to close the achievement gap. J Sch Health 2011, 81, 593-598, doi:10.1111/j.1746-1561.2011.00632.x.
Τα διατροφικά νέα της εβδομάδας 12-16 Φεβρουαρίου 2018
1. Ποιές είναι οι νέες τάσεις της βρεφικής διατροφής; Πόσο καλές είναι;
2. Συχνά ακούγεται ότι σε γυναίκες με καρκίνο του μαστου απαγορεύεται η κατανάλωση γάλακτος και κόκκινου κρέατος. Υπάρχουν όμως ενδείξεις για αυτή την απαγόρευση στην πρόληψη και κατά την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού;
3. H pancake day απαιτεί pancakes. Ακολουθείστε αυτή την πανεύκολη και γευστική συνταγή και απολαύστε ελαφριά pancakes με γάλα καρύδας, βρώμη και λιανρόσπορο!
4. Ένα συνεχιζόμενο debate αφορά τον καφέ και τα οφέλη του για την υγεία. Είναι ευεργετικός ο καφές ή όχι;
Μια νέα ανασκόπιση 207 μετα-αναλύσεων εξέτασε τα οφέλη του καφέ στη υγεία μας.
Κατανάλωση 3-4 φλιτζανιών καφέ την ημέρα σχετίζονται με οφέλη για την υγεία μας, όπως χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου, χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά, χαμηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά και καρκίνο, καθώς και άλλων νευρολογικών, μεταβολικών και ηπατικών νόσων.
Αναφορικά με αρνητική επίδραση καφέ, μόνο η υψηλή κατανάλωση καφέ στην εγκυμοσύνη σχετίζεται με χαμηλότερο βάρος γέννησης, πρόωρο τοκετό και αποβολή, ενώ συσχέτιση εμφανίστηκε και για αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων σε γυναίκες.
Επομένως, μπορείτε να συνεχίσετε να απολαμβάνεται τον καφέ σας, άφοβα μεν, αλλά προσοχή χρειάζεται από γυναίκες σε εγκυμοσύνη ή σε υψηλό κίνδυνο καταγμάτων (με οστεοπόρωση).
Σημαντικό να αναφερθεί ότι οι μελέτες συνήθως εξετάζουν καφέ σκέτο ή με λίγο γάλα/ζάχαρη, και όχι ροφήματα καφέ.
Διαβάστε όλο το επιστημονικό άρθρο εδώ.
Διαβάστε το άρθρο μου πάνω στον καφέ εδώ.
5. 15 Φεβρουαρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Παιδικού Καρκίνου! Διαβάστε εδώ για την πρόληψη του καρκίνου.
6."Ultra processed foods linked to cancer" (Υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα σχετίζονται με καρκίνο) έγραφαν οι εφημερίδες, προκαλώντας πανικό.
Μια νέα μελέτη έδειξε μια μικρή συσχέτιση μεταξύ κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και αυξημένου κινδύνου εμφάνισης καρκίνου.
Τι σημαίνει αυτό, όμως; Ποιά είναι τα ultra-processed foods;
Είναι μια κατηγορία τροφίμων, σύμφωνα με το σύστημα κατηγοριοποίησης (NOVA classification) και στην κατηγορία αυτή ανήκει πληθώρα τροφίμων από το μαζικώς παραγόμενο ψωμί, μέχρι έτοιμα κέικ, σοκολάτες, έτοιμα γεύματα και μαργαρίνες.
Η κατηγοριοποίηση αυτή λοιπόν περιέχει μεγάλο εύρος τροφίμων, με κάποια πιο υγιεινά από άλλα! Ας μην ξεχνάμε ότι ακόμη και το ζέσταμα του γάλακτος που θα πιούμε αποτελεί επεξεργασία, άλλωστε!
Η έρευνα τι έδειξε;
Στην έρευνα πήραν μέρος 104.980 άτομα, οι οποίοι κατέγραψαν τη διατροφή τους, και συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια για τον τρόπο ζωής τους, τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά τους και τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής.
Τα τρόφιμα που κατέγραψαν ότι κατανάλωναν χωρίστηκαν σε ομάδες, σύφμωνα με το σύστημα NOVA και έγινε η στατιστική ανάλυση.
- Μια αύξηση της κατανάλωσης ultra-processed τροφίμων κατά 10% σχετίστηκε με αύξηση 12% στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
- Αυτό όμως δεν δείχνει ότι η κατανάλωση τους προκαλεί καρκίνο!
Παρ' όλα αυτά γνωρίζουμε ότι η προσκόλληση σε μια υγιεινή διατροφή, όπως η Μεσογειακή Διατροφή σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου! Παράλληλα, η διατήρηση φυσιολογικού βάρους, η τακτική φυσική δραστηριότητα και η αποφυγή του καπνίσματος επίσης μειώνουν τον κίνδυνο νόσου.
Χρειάζονται επιπρόσθετες μελέτες για την καλύτερη διερεύνηση της ευρεθείσας συσχέτισης, αλλά η παρούσα έρευνα αποτελεί έναυσμα συζήτησης για την διατροφή και την υγεία, ειδικά ατόμων χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου που καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες των τροφίμων αυτών.
Διαβάστε το άρθρο εδώ.
Διατροφή και Προληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου ΙΙ
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ (ΣΔΙΙ) είναι μεταβολική νόσος, ποικίλης αιτιολογίας που χαρακτρίζεται από υπεργλυκαιμία και διαταραχές στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, εξαιτίας διαταραγμένης παραγωγής ινσουλίνης ή δράσης της ή συνδυασμός τους. Ο ΣΔΙΙ είναι ο πιο κοινός τύπος διαβήτη, και αφορά το 90-95% των διαγνώσεων, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι διαγνώσεις ΣΔΙΙ σε ενήλικες, αλλά και σε εφήβους!
Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης της νόσου αποτελούν η γενετική προδιάθεση, η ηλικία, το υψηλό σωματικό βάρος, και ο καθιστικός τρόπος ζωής. Είναι πιο συχνός σε γυναίκες που είχαν διαγνωστεί με διαβήτη κύησης και άτομα με δυσλιπιδαιμία ή υπέρταση. Η πρόληψη έγκειται στην τακτική παρακολούθηση των τιμών γλυκόζης και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, καθώς και στην βελτίωση του τρόπου ζωής και την απώλεια βάρους σε άτομα με προ-διαβήτη.
Πώς μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης του ΣΔΙΙ μέσω της διατροφής;
Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη ή/και καθυστέρηση της εμφάνισης ΣΔΙΙ, με την απώλεια βάρους να αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο. Σύμφωνα με τον American Diabetes Association (ADA) άτομα στο στάδιο του προ-διαβήτη θα πρέπει να επισκεφτούν διαιτολόγο-διατροφολόγο, ώστε να λάβουν εξατομικευμένη διαιτολογική παρέμβαση.
Σύμφωνα με τον ADA άτομα με προ-διαβήτη συστήνεται να βελτιώσουν τον τρόπο ζωής τους με στόχο μια μέτρια απώλεια βάρους της τάξης του 7% του αρχικού σωματικού βάρους, και μέτριας έντασης άσκηση για 150 λεπτά/εβδομάδα. Παρόμοιες οδηγίες έχουν μελετηθεί με θετικά αποτελέσματα σε έρευνες ανά τον κόσμο.
Η Μεσογειακή Διατροφή αποτελεί ένα εξαιρετικό πρότυπο διατροφής για την πρόληψη του διαβήτη, όπως αναδεικνύει πληθώρα μελετών, ενώ και ο ADA συστήνει την προσκόλληση σε ένα υγιεινό μοντέλο διατροφής, όπως τη Μεσογειακή Διατροφή, ή ένα διατροφικό πρότυπο χαμηλό σε λιπαρά. Μάλιστα, η ΜΔ φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη του ΣΔΙΙ ακόμα και αν δεν υπάρχει απώλεια βάρους. Περισσότερες μελέτες θα πρέπει να γίνουν σχετικά με την επίδραση μιας διατροφής χαμηλής σε υδατάνθρακες για άτομα με προ-διαβήτη, αν και οι παρούσες δείχνουν ότι είναι το ίδιο αποτελεσματικές με τις δίαιτες χαμηλές σε λιπαρά.
Ενώ η απώλεια βάρους, ανεξαρτήτως τρόπου, φαίνεται να εκείνη που βελτιώνει την πρόληψη του διαβήτη, η ποιότητα της διατροφής φαίνεται να είναι σημαντική για άτομα που δεν έχουν υπερβάλλον σωματικό βάρος, αλλά και για την συνολική υγεία. Σημαντικό στοιχείο για την μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους είναι η εξατομίκευση & η επιλογή του διατροφικού προτύπου που ταιριάζει στο κάθε άτομο.
Συμπερασματικά, η διατροφή ως σύνολο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην υγεία και την πρόληψη ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου και του ΣΔΙΙ. Η απώλεια βάρους μεσω βελτίωσης του τρόπου ζωής παίζει τον πλέον σημαντικό ρόλο. Έμφαση πρέπει να δοθεί στην εξατομίκευση, ενώ συστήνεται η πρόσκόλληση σε ένα πλάνο υγιεινής διατροφής με έμφαση στην πρόσληψη προϊόντων ολικής άλεσης, στα όσπρια, τους ξηρούς καρπούς, τα φρούτα και τα λαχανικά, ενώ να μειωθεί η πρόσληψη τροφίμων πλούσια σε ελεύθερα σάκχαρα, αλάτι, κορεσμένα λιπαρά.
Πηγές:
1. Standards of Medical Care in Diabetes—2019 Abridged for Primary Care Providers
2. Mediterranean diet and diabetes: prevention and treatment.
3. The role of diet in the prevention of type 2 diabetes.
Τρόφιμα “αρνητικών” θερμίδων. Μύθος η πραγματικότητα;
Υπάρχει κάποιο τρόφιμο που να έχει αρνητικές θερμίδες; Δηλαδή, η κατανάλωση του να μπορεί να επιφέρει μείωση του βάρους;
Για να ισχύσει κάτι τέτοιο θα πρέπει η πέψη και ο μεταβολισμός των θρεπτικών συστατικών του τροφίμου αυτού να οδηγεί σε μεγαλύτερη ενεργειακή δαπάνη για το σώμα, σε σχέση με το ενεργειακό του περιεχόμενο (δηλαδή τις θερμίδες που εμπεριέχονται στα μακροθρεπτικά του συστατικά). Περί το 10-15% των θερμίδων που περικλείει το τρόφιμο όντως δαπανώνται στην θερμογένεση λόγω τροφής, δηλαδή στην πέψη του τροφίμου. Η ύπαρξη τροφίμου με αρνητικές θερμίδες θα σήμαινε ότι η κατανάλωση του τροφίμου αυτού δαπανά πέρα από ενέργεια και πόρους, όπως μικροθρεπτικά συστατικά που χρησιμεύουν στον μεταβολισμό, δηλαδή στις βιοχημικές αντιδράσεις του σώματος.
Η κατανάλωση φαγητού είναι απαραίτητη, έτσι ώστε να λαμβάνει ο οργανισμός την ενέργεια, τα μακροθρεπτικά συστατικά (τα οποία και περικλείουν αυτή την ενέργεια), και τα μικροθρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και αντιοξειδωτικά) για να λειτουργεί, να αναπτύσσεται, να προστατεύεται και εν γένει να είμαστε και να νιώθουμε υγιείς.
Η τροφή, συνεπώς, είναι σημαντική για την ύπαρξη μας, και η ενέργεια που μας προσδίδει το εκάστοτε τρόφιμο (οι θερμίδες) είναι αναπόσπαστο κομμάτι της. Ουσιαστικά, τρώμε για να λάβουμε τις απαραίτητες για το σώμα και την ύπαρξη μας θερμίδες. Το να έχει ένα “τρόφιμο” αρνητικές θερμίδες, καθιστά το “τρόφιμο” ανεπαρκές για να χαρακτηριστεί τρόφιμο, καθώς αντί να μας προσδώσει θρέψη, μας την στερεί!
Συνοπτικά, δεν υπάρχουν τρόφιμα αρνητικών θερμίδων!
Υπάρχουν, βέβαια, τρόφιμα με σχετικά λίγες θερμίδες (δηλαδή με σχετικά λίγα μακροθρεπτικά συστατικά), αλλά πολλά μικροθρεπτικά συστατικά, όπως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, αλλά και τα μυρωδικά και τα μπαχαρικά που συχνά είναι ιδιαίτερα πλούσια σε ορισμένα αντιοξειδωτικά (πχ. ο κουρκουμάς περιέχει κουρκουμίνη) και βιταμίνες (ο μαϊντανός περιέχει βιταμίνες Α, C, και Κ).
Επιπλέον, το ενεργειακό περιεχόμενο των τροφίμων μπορεί να διαφέρει ανάλογα με μεθόδους μαγειρικής. Για παράδειγμα, το καλό ψήσιμο του κρέατος οδηγεί σε μεγαλύτερη βιοδιαθεσιμότητα των πρωτεϊνών και σε περισσότερες θερμίδες, σε σχέση με ένα λιγότερο ψημένο κρέας (πχ. medium-rare), ενώ τα άψητα αμύγδαλα αποδίδουν λιγότερες θερμίδες σε σχέση με τα ψημμένα. Τέλος, η δημιουργία ανθεκτικού αμύλου πχ. αφήνοντας τις πατάτες ή το ρύζι στο ψυγείο πριν τα καταναλώσουμε, επίσης μειώνει (ελαφρώς) το ενεργειακό περιεχόμενο τους, καθώς δεν είναι σε θέση το σώμα μας να πέψει το ανθεκτικό άμυλο, το οποίο αναλαμβάνουν τα βακτήρια του εντέρου.
Εν κατακλείδι, δεν έχουμε τρόφιμα αρνητικών θερμίδων, καθώς η τροφή είναι σημαντική για την παροχή ενέργειας (θερμίδων), αλλά έχουμε τρόφιμα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά για εμάς και την εντερική μας μικροχλωρίδα.