Μύθοι για τη Διαιτολογία & τους Διαιτολόγους: Η διαιτολογία είναι η επιστήμη του αδυνατίσματος
Ένας από τους πιο κοινούς μύθους για την επιστήμη της διαιτολογίας-διατροφής είναι ότι είναι η επιστήμη του αδυνατίσματος, και επομένως η δουλειά των διαιτολόγων είναι να αδυνατίζουν τους πελάτες τους.
Η αλήθεια είναι μακράν διαφορετική. Αν ίσχυε αυτό θα λεγόμασταν αδυνατιστές, όχι διαιτολόγοι-διατροφολόγοι. Το αντικείμενο του διαιτολόγου είναι ευρύ, και μπορει να ασχοληθεί με την κλινική διατροφη, την αθλητική διατροφή, να απασχοληθεί στη βιομηχανία τροφίμων και τη δημόσια υγεία, και φυσικά την έρευνα, μεταξύ άλλων.
Στο γραφείο του διαιτολόγου δεν φτάνουν μόνο άτομα που θέλουν να χάσουν βάρος, αλλά και άτομα που πάσχουν από χρόνιες νόσους που σχετίζονται με τη διατροφή, όπως καρδιαγγειακά, υπέρταση, υπερχοληστερολαιμίες, νεφροπάθειες, καρκίνο, διαβήτη (Ι, ΙΙ, κύησης), σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, διατροφικές διαταραχές και άλλες νόσους και καταστάσεις (πχ. μετά από επέμβαση βαριατρικής).
Μάλιστα, ο ρόλος του διαιτολόγου-διατροφολόγου στην αντιμετώπιση ασθενειών κρίνεται απαραίτητος ως ενεργό μέλος της διεπιστημονικής ομάδας που παρακολουθεί τον εκάστοτε ασθενή.
Δυστυχώς, το μύθο ότι οι διαιτολόγοι είναι αδυνατιστές εκμεταλλεύονται πολλοί που παρουσιάζονται ως διαιτολόγοι ή δίνουν συμβουλές για απώλεια βάρους, χωρίς να έχουν καμία επιστημονική γνώση, θέτωντας σε κίνδυνο την υγεία των πελατών τους.
Μπανάνα: ότι δεν ήξερες
Η μπανάνα αποτελεί ένα από τα πλέον παρεξηγημένα φρούτα. Κι όμως, είναι ένα από τα πιο εύκολα φρούτα-σνακ που μπορεί να επιλέξει κάποιος, και η κατανάλωσή της συνδέεται με οφέλη για την υγεία.
Ποιά είναι η διατροφική αξία της μπανάνας;
Μια μερίδα (1 μπανάνα 130 γρ) προσδίδει 120 θερμίδες, και περιέχει 31 γραμμάρια υδατανθράκων, και 1,5 γρ πρωτεϊνης, καθώς και 0,4 γραμμάρια λίπους, ενώ περιέχει και 3 γραμμάρια φυτικών ινών! Eιδικά η άγουρη μπανάνα είναι πηγή ανθεκτικού αμύλου. Το ανθεκτικό άμυλο καθυστερεί την γαστρική κένωση και επιδρά στην ευαισθησία στην ινσουλίνη, με αποτέλεσμα να βοηθά στην βελτίωση των μεταβολικών νόσων, ενώ φαίνεται να έχει θετική επίδραση στη μείωση της διαστολικής πίεσης, της γλυκόζης νηστείας, της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (δείχνει τα επίπεδα γλυκόζης αίματος τους τελευταίους μήνες), στο βάρος και την σύσταση σώματος. Επίσης το ανθετικό άμυλο αποτελεί τροφή των βακτηρίων του εντέρου, με θετική επίδραση στην υγεία του εντέρου μας, αλλά και όλου του οργανισμού μας.
Μια μπανάνα καλύπτει το 8% των αναγκών μας σε Μαγνήσιο, το 12% σε Κάλιο, το 25% σε βιταμίνη Β6, και το 19% των αναγκών μας σε βιταμίνη C.
Η μπανάνα αυξάνει την σεροτονίνη στον εγκέφαλο;
Ακούμε συχνά οτι η μπανάνα βελτιώνει τη διάθεση και βοηθά στον ύπνο λογω της σεροτονίνης που περιέχει, στην πραγματικότητα η σεροτονίνη αυτή δεν περνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό για να εισέλθει στον εγκέφαλο!
Τα βακτήρια του εντέρου, όμως, παράγουν σεροτονίνη που περνά τον φραγμό αυτό και επιδρά στην διάθεση και την ψυχική υγεία. Συνεπώς, καταναλώνοντας άγουρη μπανάνα, μπορούμε έμμεσα να βοηθήσουμε στην παραγωγή της σεροτονίνης και τη βελτίωση της διάθεσης.
Επίσης, η βιταμίνη Β6 βοηθά στην μετατροπή της τρυπτοφάνης σε σεροτονίνη για καλύτερη διάθεση και ύπνο!
Άρα, κανει να φαω μπανάνα το βράδυ;
Ένας από τους πολλούς μύθους γύρω από τη μπανάνα, πέρα από τον μύθο οτι παχαίνει, είναι οτι δεν πρέπει να καταναλωθεί το βράδυ. Όπως και με όλα τα υπόλοιπα φρούτα, οι μπανάνες μπορούν να καταναλωθούν και το βράδυ, ως μέρος μιας υγιεινής διατροφής.
Μάλιστα, μια μελέτη έδειξε οτι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ διατροφικών ελλείψεων, συμπεριλαμβανομένου του Μαγνησίου και σύντομου ύπνου. Οι μπανάνες, όπως είδαμε παραπάνω, παρέχουν Μαγνήσιο, ενώ και η βιταμίνη Β6 παίζει ρόλο στην παραγωγή σεροτονίνης!
Πώς η κατανάλωση μπανάνας μπορεί να επιδράσει στα επίπεδα χοληστερόλης;
Ορισμένοι αναρωτιούνται αν η μπανάνα επηρεάζει τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα.
Κατ’ αρχάς, η μπανάνα, όπως και όλα τα φρούτα δεν περιέχει χοληστερόλη! Επίσης, για τη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης συστήνεται να ακολουθεί κανείς έναν υγή τρόπο ζωής με άσκηση και προσκόλληση σε μια ισσοροπημένη διατροφή. Η διατροφή συστήνεται να είναι πλούσια σε προϊόντα ολικής άλεσης, φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, όσπρια), άπαχη πρωτεΐνη (όσπρια, ψάρι, κοτόπουλο) και καλά λιπαρά (ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς, αβοκάντο), και με ελαχιστοποίηση των τρανς λιπαρών, και χαμηλή κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, καθώς και μείωση πρόσληψης σακχάρων και ροφημάτων με ζάχαρη. Δηλαδή μια διατροφή που να είναι κοντά στο πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής.
Συγκεκριμένα, η επίδραση της βιομάζας άγουρης μπανάνας, η οποία είναι πλούσια σε ανθεκτικό άμυλο, έχει μελετηθεί σε άτομα υψηλού κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα.
Μια μελέτη έγινε σε μεσήλικες με προ-διαβητη ή διαβητη που έλαβαν διαιτολογική υποστήριξη και 40 γρ βιομάζας πράσινης μπανάνας ή μονο διαιτολογική υποστήριξη για 24 εβδομάδες. Η ομάδα που έλαβε την βιομάζα μπανάνας μείωσε την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, τη γλυκοζη νηστείας τη διαστολικη πιεση και το σωματικο βαρος, το ΔΜΣ και τις περιφερειες μεσης και γοφων και το ποσοστο λιπους, ενω αυξηθηκε το ποσοστο της μυικης μαζας.
Μια παρόμοια μελέτη σε άτομα με διαβητη έδειξε βελτίωση στις τιμές ολικής χοληστερόλης, μη-HDL χοληστερόλης, και στη γλυκόζη και τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, ενώ αυξήθηκε και η πειρεκτικοτητα της LDL από την οξείδωση μεσω αυξησης της περιεκτικότητας σε αντιοξειδωτικά.
Μια μικρότερη μελέτη του 2014 μελέτησε την επίδραση της κατανανάλωσης μπανάνας σε 30 άτομα με υψηλή χοληστερόλη και σε 15 άτομα με διαβήτη τύπου 2. Οι συμμετέχοντες, για 12 εβδομάδες κατανάλωσαν 250 ή 500 γραμμάρια μπανάνα στο πρωινό. Η καθημερινή κατανάλωση μπανάνας οδήγησε στη μείωση της γλυκόζης νηστείας και του λογου LDL/HDL-χοληστερόλη σε άτομα με υψηλή χοληστερόλη.
Συνεπώς, η έρευνα υποδεικνύει τη θετική επίδραση της κατανάλωσης μπανάνας, και ειδικά άγουρης μπανάνας, στην καρδιομεταβολική υγεία, συμπεριλαμβανομέωνων των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα.
Ψάχνετε συνταγές με μπανάνα; Δοκιμάστε baked oatmeal με μπανανα & σοκολάτα
Υπάρχουν κίνδυνοι από την κατανάλωση μπανάνας; Προκαλεί δυσκοιλιότητα;
Δεν υπάρχουν κίνδυνοι με την κατανάλωση μπανάνας από το γενικό πληθυσμό!
Ασθενείς με νεφροπάθεια που πρέπει να προσέχουν την πρόσληψη Καλίου θα πρέπει να είναι προσεκτικοί με την τακτική κατανάλωση μπανάνας, ενώ και τα άτομα με Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου μπορεί να παρατηρήσουν ενοχλήσεις με την κατανάλωση ώριμης μπανάνας.
Σε αντίθεση με τον κοινό μύθο για το γεγονός οτι η μπανάνα προκαλεί δυσκοιλιότητα, στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν οτι η μπανανα προκαλεί δυσκοιλιότητα, ενώ η άγουρη μπανάνα μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμησή της!
Πηγές
Arnett et al. . 2019 ACC/AHA Guideline on the Primary Prevention of Cardiovascular Disease: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. Circulation. 2019 Sep 10;140(11):e596-e646. doi: 10.1161/CIR.0000000000000678.
Costa et al. Beneficial effects of green banana biomass consumption in patients with pre-diabetes and type 2 diabetes: a randomised controlled trial. Br J Nutr. 2019 Jun;121(12):1365-1375. doi: 10.1017/S0007114519000576.
Lotfollahi et al. Green-banana biomass consumption by diabetic patients improves plasma low-density lipoprotein particle functionality. Sci Rep. 2020 Jul 23;10(1):12269. doi: 10.1038/s41598-020-69288-1.
Cressey et al. Daily consumption of banana marginally improves blood glucose and lipid profile in hypercholesterolemic subjects and increases serum adiponectin in type 2 diabetic patients. Indian J Exp Biol. 2014 Dec;52(12):1173-81.
Young. How to increase serotonin in the human brain without drugs. J Psychiatry Neurosci. 2007;32(6):394-399.
O'Mahony et al. Serotonin, tryptophan metabolism and the brain-gut-microbiome axis. Behav Brain Res. 2015 Jan 15;277:32-48. doi: 10.1016/j.bbr.2014.07.027.
Cassettari et al. Combinations of laxatives and green banana biomass on the treatment of functional constipation in children and adolescents: a randomized study. J Pediatr (Rio J). 2019 Jan-Feb;95(1):27-33. doi: 10.1016/j.jped.2017.10.011.
Θέλετε να μετρήσετε το λίπος και τη μυική μάζα του σώματός σας; Κλείστε το ραντεβού σας για ανάλυση σύστασης σώματος εδώ!
Ήπιατε το γάλα σας;
Το ασβέστιο είναι ένα από τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το σώμα μας. Απαντάται κυρίως στα οστά και στα δόντια, αλλά έχει σημαντική δράση σε όλο το σώμα, καθώς και στη λειτουργία των μυών και νεύρων!
Θα έχετε παρατηρήσει ότι στις αιματολογικές εξετάσεις μετράμε το ασβέστιο, χωρίς όμως αυτό να είναι ενδεικτικό της ποσότητας ασβεστίου στο σώμα μας, καθώς η συγκέντρωσή του στο αίμα ρυθμίζεται πολύ καλά, και δεν ξεφεύγει των ορίων, υπό φυσιολογικές συνθήκες! Η περίσσεια ασβεστίου αποθηκεύεται στα οστά, ενώ σε έλλειψη ασβεστίου αυτό παρέχεται στο σώμα από τα οστά, οδηγώντας σε οστεοπενία και οστεοπόρωση μετά από χρόνια διατροφική έλλειψη.
Παίρνουμε αρκετό ασβέστιο από τη διατροφή μας;
Η πρόσληψη ασβεστίου είναι ιδιαίτερα σημαντική στην παιδική και εφηβική ηλικία, όπου αναπτύσσονται ταχέως τα οστά. Μελέτες υποδεικνύουν ανεπαρκή πρόσληψη ασβεστίου στην Ευρώπη και την Αμερική σε ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού.
Από πού λαμβάνουμε το ασβέστιο;
Οι κυριότερες πηγές ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά, δηλαδή το γάλα, το γιαούρτι και τα τυριά (ειδικά τα κίτρινα τυριά), και τα ψάρια που τρώγονται με το κόκκαλο. Επιπλέον πηγές ασβεστίου είναι τα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (πχ. λαχανίδα, σπανάκι), τα αμύγδαλα και τα εμπλουτισμένα με ασβέστιο τρόφιμα. Δεν υπάρχει λόγος συμπληρωματικής αγωγής με ασβέστιο, εκτός και αν υπάρχει έλλειψη ασβεστίου!
Πόσο ασβέστιο χρειάζομαι;
Ανάλογα με την ηλικία οι απαιτήσεις σε ασβέστιο αλλάζουν.
Ποιοί βρίσκονται σε κίνδυνο έλλειψης ασβεστίου;
Σε κίνδυνο βρίσκονται γυναίκες σε εμμηνόπαυση, γυναίκες σε αμμηνόρροια (νευρική ανορεξία, αθλήτριες), vegeterians και vegans, άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη και άτομα με αλλεργία στα γαλακτοκομικά. Άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη μπορούν να αναζητήσουν γάλα χωρίς λακτόζη!
Πώς θα βάλουμε το ασβέστιο στη μέρα μας;
- Γαλακτοκομικά: Το γάλα (240 mg/ 200 ml) και το γιαούρτι (200 mg/120 γρ) μπορούν να καταναλωθούν στο πρωινό μαζί με δημητριακά, ή μπορούμε να φτιάξουμε τοστ με 2 φέτες τυρί (περίπου 220mg/ 30 γρ). Τα τυριά (περίπου 220mg/ 30 γρ) συνοδεύουν τα λαδερά, τα ζυμαρικά, και τις ομελέτες. Το βράδυ μπορούμε να φάμε σαλάτα με τυρί (πχ. ντάκος με ντομάτα και τυρί φέτα ή σαλάτα με τυρί και κριτσίνια)
- Για άτομα που δεν καταναλώνουν γαλακτοκομικά, τα υποκατάστατα γάλακτος (ροφήματα αμυγδάλου, σόγιας, κ.α.) είναι εμπλουτισμένα με ασβέστιο, επομένως αποτελούν πηγή ασβεστίου!
Καλό είναι να μη συνδυάζουμε το τυρί με κρέας, ψάρι κοτόπουλο και όσπρια, γιατί το ασβέστιο δυσχεραίνει την απορρόφηση του Σιδήρου.
- Τα μικρά ψάρια, όπως οι σαρδέλες τρώγονται με το κόκκαλο, οπότε λαμβάνουμε από εκεί το ασβέστιο!
- Σαν σαλάτα μπορούμε να προτιμήσουμε το μπρόκολο, τη λαχανίδα και το σπανάκι.
- Από ξηρούς καρπούς τα αμύγδαλα και το αμυγδαλοβούτυρο, οι ηλιόσποροι και οι κολοκυθόσποροι, το σουσάμι και το ταχίνι περιέχουν καλές ποσότητες ασβεστίου.
Μια πλήρης διατροφή, όπως η Μεσογειακή Διατροφή, μας παρέχει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, και φυσικά Ασβέστιο. Τα γαλακτοκομικά και τα εμπλουτισμένα υποκατάστατά τους είναι η καλύτερη πηγή, αλλά ας μη ξεχνάμε και τα μικρά ψάρια, κάποια λαχανικά και τους ξηρούς καρπούς! Όλα αυτά τα τρόφιμα είναι εύκολα προσβάσιμα, θρεπτικά και γευστικά!
"Δεν τρώω ψωμί"
Στο διαιτολογικό γραφείο συχνά ακούμε τη φράση "Δεν τρώω ψωμί, γιατί παχαίνει". Συχνά συνοδεύεται και με τη φράση "τρώω παξιμάδι" ή "τρώω φρυγανιές" ως αντικατάσταση του ψωμιού!
Πολλοί μένουν έκπληκτοι όταν ακούν οτι 1 μικρό παξιμαδάκι αντιστοιχεί με 1 φέτα ψωμί ή οτι το κριτσίνι με τους ηλιόσπορους αντιστοιχεί σε θερμίδες με 3 φέτες ψωμί!
Οι υδατάνθρακες αποτελούν το προτιμητέο και κυριότερο “καύσιμο” του οργανισμού μας, ενώ λόγω του ότι η αποθήκη υδατανθράκων στο σώμα μας είναι μικρή σε σχέση με το αποθηκευμένο λίπος (περί τις 1.800 - 2.000 θερμίδες ενέργειας, ή αρκετό καύσιμο για 90 έως 120 λεπτά συνεχούς, έντονης δραστηριότητας), συστήνεται η επαρκής και τακτική τους κατανάλωση μέσα στη μέρα.
Μάλιστα, οι οδηγίες διατροφής ανά τον κόσμο συστήνουν την πρόσληψη υδατανθράκων σε ποσοστά άνω του 50% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων. Στη Μεσογειακή Διατροφή, το στάνταρ της υγιεινής διατροφής, οι πηγές αμύλου, όπως το ψωμί, τα σιτηρά, το ρύζι, και τα ζυμαρικά, βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας. Παράλληλα, συστήνεται το 1/4 του πιάτου μας να αποτελείται από μια πηγή υδατανθράκων, και να συμπληρώνεται κατά το 1/4 από μια πηγή (άπαχης) πρωτεϊνης και το υπόλοιπο 1/2 από λαχανικά.
Το ψωμί, η βάση της Ελληνικής Μεσογειακής Διατροφής, η κύρια πηγή υδατανθράκων στην Ελλάδα, είναι ένα αρκετά παρεξηγημένο τρόφιμο! Πολλοί το θεωρούν "παχυντικό" και "απαγορευμένο", και το αποφεύγουν, αντικαθιστώντας το βέβαια με άλλα τρόφιμα-πηγές υδατανθράκων, όπως τα παξιμάδια, τις φρυγανιές και τις ρυζογκοφρέτες.
Πέρα από το γεγονός ότι το ψωμί αποτελεί μια καλή πηγή ενέργειας και βασικό τρόφιμο στη χώρα μας, το ψωμί, και ειδικά το ψωμί από ολικής άλεσης άλευρα, αποτελεί πηγή θρεπτικών συστατικών (συμπεριλαμβανομένων βιταμινών συμπλέγματος Β, Μαγνήσιο, Ψευδάργυρο, αντιοξειδωτικών) και φυτικών ινών. Το ψωμί υψηλό σε φυτικές ίνες, ή με άλευρα από όσπρια οδηγούν σε μεγαλύτερο κορεσμό.
Σε αυτό το άρθρο θα σταθούμε όμως στο τι άλλο ισοδυναμεί με το ψωμί, καθώς λόγω της παραπληροφόρησης και της κινδυνολογίας γύρω από την κατανάλωση ψωμιού, πολλοί καταλήγουν να υπερκαταναλώνουν άλλες πηγές υδατανθράκων, πέρα από το ψωμί.
Στην παρακάτω λίστα θα βρείτε τι αντιστοιχεί με 1 φέτα ψωμί:
- 1 μικρό παξιμάδι (15-20 γρ)
- 2 φρυγανιές
- 1/3 πίτα για σουβλάκι ή κυπριακή πίτα
- 1/2 μικρή αραβική πίτα ή τορτίγια
- 1/2 φλ. δημητριακά πρωινού
- 1/3 φλ. ρύζι ή ζυμαρικά
- 1/2 φλ. πατάτα
- 1/2 φλ. πλιγούρι
- 1/2 φλ. φασολάκια πράσινα ή αρακά ή καλαμπόκι
- 1/3-1/2 φλ. όσπρια
- 1 μπισκότο
- 1 λεπτό κριτσίνι (ποικίλει ανάλογα με το κριτσίνι, καθώς υπάρχουν κριτσίνια που περιέχουν τις θερμίδες που αναλογούν σε 3 φέτες ψωμί)
Εν κατακλείδι, αν κάποιος θέλει να έχει το ψωμί στη διατροφή του, καλό είναι να επιλέξει ψωμί ολικής άλεσης, ενώ να έχει υπόψιν τις παραπάνω αντιστοιχίες για τα ισοδύναμα τρόφιμα.
Πηγές:
- Bautista-Castaño I, Serra-Majem L. Relationship between bread consumption, body weight, and abdominal fat distribution: evidence from epidemiological studies. Nutr Rev. 2012 Apr;70(4):218-33. doi: 10.1111/j.1753-4887.2012.00454.x.
- Choose Your Foods: Exchange Lists for Diabetes: The 2008 Revision of Exchange Lists for Meal Planning