Ανορθόδοξες Δίαιτες Μέρος Ι' (Κετογονικές Δίαιτες)
Η κετογονική δίαιτα (ketogenic diet) είναι μια θεραπευτική δίαιτα, η οποία χρησιμοποιείται σε ασθενείς με επιληψία, υπό επίβλεψη ιατρού και διαιτολόγου που δεν αποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή, ενώ είναι και υπό έρευνα για άλλες παθήσεις.
Εδώ και δεκαετίες τη δίαιτα αυτή την έχουν μετατρέψει σε μια από τις πολλές παράδοξες δίαιτες που κυκλοφορούν. Πέρα από τον όρο κετογονική δίαιτα θα βρείτε παραλλαγές της δίαιτας ως Atkins, Paleo, αλλά και με άλλα ονόματα. Φέτος, μάλιστα οι κετογονικές δίαιτες είναι στις πέντε χειρότερες δίαιτες για το 2018, σύμφωνα με τον Βρετανικό Σύλλογο Διαιτολόγων!
Είναι μια δίαιτα με ελάχιστους υδατάνθρακες και υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και πρωτεΐνη, και έτσι αποκλείονται αρκετές ομάδες τροφίμων. Έτσι, το σώμα αντί να καίει υδατάνθρακες, καίει λίπος, καθώς δεν έχουμε ούτε αρκετούς υδατάνθρακες από τη διατροφή, ούτε όμως και μεγάλες αποθήκες υδατανθράκων στο σώμα μας.
Η έρευνα δείχνει ότι μια κετογονική δίαιτα οδηγεί σε απώλεια βάρους βραχυπρόθεσμα, όπως όλες οι υποθερμιδικές δίαιτες (δηλαδή όταν τρώμε λιγότερες θερμίδες από αυτές που χρειαζόμαστε), άλλωστε. Δεν υπάρχουν όμως δεδομένα για μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της δίαιτας, ακόμη.
Για τη δίαιτα Άτκινς που είναι παρόμοια φαίνεται ότι, αν και στην αρχή η απώλεια βάρους είναι μεγαλύτερη σε σχέση με μια τυπική υποθερμιδική διατροφή, μακροπρόθεσμα δεν υπάρχει διαφορά στην απώλεια βάρους. Επιπλέον, η αρχική μεγάλη απώλεια βάρους σε αυτού του τύπου τις δίαιτες οφείλεται στα υγρά που χάνουμε λόγω χρήσης των αποθηκευμένων υδαταναθράκων!
Μια πρόσφατη έρευνα από υπέρμαχους της κετογονικής δίαιτας έδειξε ότι δεν υπάρχει διαφορά στην απώλεια λίπους όταν τα άτομα ακολουθούν Αμερικάνικου τύπου δίαιτα και κετογονική δίαιτα ίδιων θερμίδων! Δηλαδή, είτε τα άτομα ακολουθούσαν μια Αμερικάνικου τύπου διατροφή, είτε την κετογονική διατροφή με ίδιες θερμίδες έχασαν την ίδια ποσότητα λίπους!
Η προσκόλληση στην κετογονική δίαιτα μακροπρόθεσμα είναι δυνητικά επικίνδυνη, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές ελλείψεις, λόγω του αποκλεισμού ολόκληρων ομάδων τροφίμων! Επιπλέον, ενδέχεται να οδηγήσει μεταξύ άλλων και σε πονοκέφαλο, έλλειψη συγκέντρωσης, δυσάρεστη αναπνοή, αίσθημα κόπωσης και ατονία, ναυτία και δυσκοιλιότητα.
Στην απώλεια βάρους στόχος δεν είναι μόνο η απώλεια του βάρους, ως αριθμός στη ζυγαριά, αλλά του λίπους! Επίσης, εξίσου σημαντική είναι και η διατήρηση της απώλειας, η υγιής σχέση με το φαγητό, η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών, και η προστασία της υγείας μας.
Μια εξατομικευμένη υγιεινή διατροφή, όπως η Μεσογειακή διατροφή συστήνεται και στην απώλεια βάρους και στη διασφάλιση της υγείας μας! Σίγουρα καθένας μας έχει διαφορετικές διατροφικές συνήθειες και αρέσκειες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε κάθε εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής, αλλά παράλληλα οφείλουμε να δίνουμε προτεραιότητα στην υγεία μας (πχ. αποφυγή διατροφικών ελλείψεων).
Η κετογονική διατροφή είναι μια εξαιρετική επιλογή για άτομα με επιληψία που δεν αποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή, ενώ η έρευνα των επόμενων ετών θα μας δείξει και αν είναι μια καλή επιλογή για άλλες νόσους. Όμως, αναφορικά με την απώλεια βάρους δεν φαίνεται να έχει κάποιο πλεονέκτημα σε σχέση με άλλου τύπου διατροφές. Βλέποντας το δάσος και όχι το δέντρο, ας εστιάσουμε στην υγεία μας και στην ποιότητα της διατροφής μας και ας αφήσουμε πίσω μας τις υποσχέσεις για «μαγικές» και γρήγορες λύσεις στην απώλεια βάρους!
Πότε θα πρέπει να πάρω συμπλήρωμα διατροφής;
Στα πλαίσια της βελτίωσης της υγείας και της διατροφής, και με στόχο την πρόληψη νόσων πολλοί παίρνουν συμπληρώματα διατροφής, από πολυβιταμίνες ή βιταμίνη C, εως ω-3 λιπαρά οξέα. Είναι τόσο απαραίτητο να λαμβάνουμε αυτά τα συμπληρώματα ή μας παρασύρρουν οι διάφορες διαφημίσεις και οι μύθοι διατροφής;
Η συμπληρωματική χορήγηση βιταμινών, μετάλλων και άλλων μικροθρεπτικών συστατικών συστήνεται μόνο στην περίπτωση διατροφικής έλλειψης. Παράλληλα, άτομα που ακολουθούν χορτοφαγική διατροφή συστήνεται να λαμβάνουν συμπλήρωμα βιταμίνης Β12, η οποία βρίσκεται σε τρόφιμα ζωϊκής προέλευσης. Επιπλέον, άτομα που πάσχουν από διαταραχές λήψης τροφής (πχ. νευρογενή ανορεξία) συστήνεται να παίρνουν συμπλήρωμα διατροφής με πολυβιταμίνες, καθώς όπως είναι αναμενόμενο η πολύ μικρή πρόσληψη τροφής στο διάστημα πριν τη διάγνωση και έναρξη της θεραπείας σημαίνει ότι και η πρόσληψη μικροθρεπτικών συστατικών είναι ελάχιστη ως μηδαμινή. Επίσης, σε χώρες όπου παρατηρείται συχνά έλλειψη βιταμίνης D, όπως το Ην. Βασίλειο συστήνεται η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D τους χειμερινούς μήνες. Στη χώρα μας παρατηρείται πλέον πολύ συχνά η έλλειψη βιταμίνης D, επομένως καλό είναι να μετράμε τη βιταμίνη σε αιματολογικές εξετάσεις, και να λαμβανουμε το απαραίτητο συμπλήρωμα σε περίπτωση έλλειψης. Τέλος, γυναίκες που επιθυμούν να μείνουν έγκυες ή είναι έγκυες είναι απαραίτητη η χορήγηση φυλλικού οξέος για τις 12 πρώτες εβδομάδες της κύησης για την αποφυγή ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα του εμβρύου. Σε άλλη περίπτωση, υγιή άτομα δεν δεν χρειάζεται να λάβουν συμπλήρωμα.
Τι ισχύει για τη βιταμίνη C σχετικά με την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κρυολογημάτων;
Μελέτες δεν δείχνουν ότι η βιταμίνη C μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη του κρυώματος στον γςνικό πληθυσμό, εκτός από μερικές μελέτες σε άτομα που αθλούνται εντόνως (ενδεχομένως λόγω οξειδωτικού στρες) ή/και σε ακραίο περιβάλλον (κρύο/ζέστη), και άτομα που έχουν οριακά φυσιολογικές τιμές βιταμίνης C. Αναφορικά με την αντιμετώπιση των κρυολογημάτων δεν φαίνεται να υπάρχει κλινική βελτίωση μετά από χορήγηση βιταμίνης C.
Συνεπώς, όσον αφορά το γενικό πληθυσμό, χωρίς διατροφικές ελλείψεις δεν υπάρχει λόγος συμπληρωματικής αγωγής. Είναι γεγονός ότι η ποιότητα της διατροφής της χώρας μας δεν είναι τοσο υψηλή, όσο άλλοτε. Έρευνες δείχνουν ότι οι Έλληνες απομακρύνονται από τη Μεσογειακή Διατροφή, η οποία όχι μόνο αποτελεί μέρος της -διατροφικής μας- κουλτούρας, αλλά συστήνεται παγκοσμίως ως ένα εξαιρετικό πρότυπο διατροφής, με πολλαπλά οφέλη για την υγεία μας. Αντί να καταφύγουμε στην δίχως λόγο χρήση συμπληρωμάτων διατροφής, είναι προτιμότερο να εστιάσουμε στην βελτίωση της ποιότητας της διατροφής μας, η οποία μας προσφέρει πληθώρα μικροθρεπτικών συστατικών που ως σύνολο έχουν καλύτερη επίδραση στην υγεία μας απ’ ότι έχουν μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά.
Βιταμίνη Β17: η ανύπαρκτη βιταμίνη
Οι βιταμίνες είναι απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, τα οποία πρέπει να λαμβάνουμε μέσω της διατροφής μας, καθώς ο οργανισμός μας δεν μπορεί μόνος του να τις συνθέσει. Εξαίρεση αποτελεί η βιταμίνη D, όπου κύρια πηγή είναι ο ήλιος και όχι τα τρόφιμα! Πάνω κάτω όλοι μας έχουμε ακουστά αν όχι όλες, κάποιες από τις βιταμίνες, όπως για παράδειγμα τις βιταμίνες A, C, D, B12.
Πριν από μερικά χρόνια, μια νέα «βιταμίνη» έκανε την εμφάνισή της, η «βιταμίνη Β17». Η ουσία αυτή ονομάζεται αμυγδαλίνη και στην πραγματικότητα δεν είναι βιταμίνη! Η ουσία αυτή βρίσκεται κυρίως στα κουκούτσια, όπως και τους πυρήνες βερύκοκου και τα πικραμύγδαλα. Ψευδοεπιστήμονες, με ανυπόστατους ισχυρισμούς παρουσίαζαν την ουσία αυτή και την κατανάλωση πυρήνων βερύκοκου ως θεραπεία ή και μέσο πρόληψης του καρκίνου. Η έρευνα, όμως, έχει αποδείξει ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει, ενώ υπάρχει μεγάλος κίνδυνος τοξικότητας και θανάτου λόγω δηλητηρίασης. Αυτό συμβαίνει επειδή η ουσία αυτή είναι κυανιούχα και η κατανάλωσή της μπορεί να επιφέρει δηλητηρίαση από υδροκυάνιο, καθώς όταν το κουκούτσι καταστραφεί (π.χ. με τη μάσηση) τότε η αμυγδαλίνη μετατρέπεται σε υδροκυάνιο.
Αρκετά περιστατικά έχουν αναφερθεί στη χώρα μας και το εξωτερικό, με πιο πρόσφατο το παράδειγμα ενός ασθενή με καρκίνο, στον οποίο παρατηρήθηκαν χαμηλά επίπεδα οξυγόνου κατά τη διάρκεια χειρουργείου, λόγω πολύ υψηλών επιπέδων υδροκυανίου στο αίμα, μετά από χρόνια κατανάλωσης εκχυλίσματος πυρήνων βερύκοκου. Στην Ελλάδα έχουν αναφερθεί αρκετά περιστατικά από κέντρα δηλητηριάσεων!
Η διασπορά ψευδών ισχυρισμών σχετικά με τη δράση διαφόρων ουσιών μπορεί να είναι, αν όχι απλά επικίνδυνη, θανατηφόρα! Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις ή κρυφές θεραπείες. Αν η κατανάλωση τσαγιών και εκχυλισμάτων λειτουργούσε, τότε δεν υπήρχαν ασθένειες! Από την άλλη, αν κάποιος πεθάνει από δηλητηρίαση, έχει πετύχει την πρόληψη του καρκίνου και άλλων νοσημάτων!
Ω-3 λιπαρά οξέα: το καλό λίπος
Τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τον οργανισμό μας, αφού παίζουν σημαντικό ρόλο σε διάφορες λειτουργίες του, στις μεμβράνες του εγκεφάλου και στον έλεγχο της πήξης του αίματος. Ο οργανισμός μας δε μπορεί από μόνος του να συνθέσει αυτά τα λιπαρά οξέα, επομένως η διατροφή είναι η μόνη πηγή.
Τρία είναι τα απαραίτητα ω-3 λιπαρά οξέα για τον οργανισμό. Το α-λινολενικό οξύ (ALA) βρίσκεται σε μερικά φυτικά έλαια, τους ξηρούς καρπούς, τους σπόρους και τα φασόλια, όπως τη σόγια, καθώς και σε κάποια πράσινα λαχανικά.
Το εικοσαπεντανοικό ( EPA) και το και το δοκοσαεξαενοικό οξύ (DHA) βρίσκονται στα ψάρια και τα ιχθυέλαια. Ο οργανισμός έχει τη δυνατότητα να μετατρέπει το ALA σε EPA και DHA, οπότε, ακόμη και αν κάποιος είναι χορτοφάγος ή vegan με διατροφή που περιλαμβάνει πηγές ALA, τότε είναι πιθανό να καλύπτει τις ανάγκες του σε ω-3 λιπαρά οξέα.
Τα οφέλη των ω-3 λιπαρών είναι πολλαπλά, με πιο γνωστή την προστασία από καρδιαγγειακές παθήσεις, αυξάνοντας την HDL «καλή» χοληστερόλη, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση και τα τριγλυκερίδια.
Έρευνες αποδίδουν στα ω-3 λιπαρά πιθανά οφέλη σε ασθένειες όπως στον καρκίνο, νόσο Chron και ελκώδη κολίτιδα, άλλες αυτοάνοσες νόσους, στην οστεοπόρωση, και την άνοια, ενώ και οι διαβητικοί ασθενείς μπορούν να ωφεληθούν από την προστατευτική τους δράση στα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Μάλιστα, δύο μερίδες λιπαρό ψάρι (πχ. σολομό, τόνο, σαρδέλες, ρέγγα, βακαλάος) την εβδομάδα μειώνουν τον κίνδυνο για νόσο και θάνατο λόγω καρδιαγγειακών ασθενειών, ενώ ασθενείς με καρδιακή νόσο που καταναλώνουν ω-3 λιπαρά οξέα ωφελούνται από μείωση αρρυθμιών και μείωση του κινδύνου θανάτου.
Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής σπάνια κρίνεται απαραίτητη σε υγιή άτομα, ενώ θεωρείται ωφέλιμη για καρδιαγγειακούς ασθενείς.
Παρακάτω προτείνονται τρόποι για αύξηση της πρόσληψης των απαραίτητων ω-3 λιπαρών οξέων.
1. Καταναλώστε τουλάχιστον δύο μερίδες λιπαρό ψάρι την εβδομάδα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι κάποια ψάρια έχουν υψηλά επίπεδα υδραργύρου, επομένως, γυναίκες που σκοπεύουν να μείνουν έγκυες, εγκυμονούσες και θηλάσουζες, όπως και μικρά παιδιά πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση ξιφία, σκουμπρί και να μην ξεπερνούν την κατανάλωση 170 γραμμαρίων τόνου την εβδομάδα.
2. Προσθέστε στη διατροφή σας ξηρούς καρπούς και σπόρους, πχ. καρύδια, chia seeds και αλεσμένο λιναρόσπορο. Μπορείτε να τα καταναλώστε μαζί με δημητριακά στο πρωινό, στη σαλάτα ή σε σνακ, ενώ ακόμη μπορείτε να τα προσθέστε σε συνταγές για κέικ, ψωμί και πουτίγκες.
3. Ο αλεσμένος λιναρόσπορος μπορεί να αντικαταστήσει το βούτυρο ή το λάδι σε συνταγές. Αντί για μία κουταλιά της σούπας λαδιού ή βουτύρου χρησιμοποιείστε τρεις κουταλιές της σούπας αλεσμένο λιναρόσπορο.
4. Άλλες μη-ζωικές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων αποτελούν τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι σταυρανθή και τα φασόλια. Επιλέξτε το μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το σπανάκι και το κουνουπίδι ως σαλάτα, ενώ και τα φασόλια μπορούν εκτός από κυρίως γεύμα να αναμειχθούν σε σαλάτες.
Τα οφέλη των ω-3 λιπαρών οξέων είναι ποικίλα και στη χώρα μας μπορούμε εύκολα να βρούμε τρόφιμα-πηγές τους. Μάλιστα, ακολουθώντας το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής, είναι δύσκολο κανείς να μην προσλαμβάνει σε επαρκείς ποσότητες αυτά τα λιπαρά.