Πώς θα αντιμετωπίσουμε την υπερφαγία;
Η υπερφαγία μπορεί τυπικά ορίζεται ως υπερκατανάλωση τροφής, όμως στην πραγματικότα δεν είναι τόσο απλός ο ορισμός της. Υπερφαγία είναι από την υπερκατανάλωση τροφής σε γεύμα ή το συνεχές τσιμπολόγημα, εως μια αναγνωρισμένη διατροφική διαταραχή, με συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια.
Πότε η υπερφαγία δεν είναι διατροφική διαταραχή; Και πότε είναι;
Η υπερκατανάλωση τροφής είναι ένα ζήτημα που απασχολεί πολλούς διαιτώμενους. Πίσω από την υπερκατανάλωση τροφής κρύβονται διάφοροι παράγοντες.
Η υπερφαγία μπορεί να είναι η υπερβάλουσα κατανάλωση φαγητού λόγω βιολογικής πείνας μετά από πολλές ώρες νηστείας (πχ. όταν το άτομο δεν έχει προλάβει να καταναλώσει φαγητό μέσα στη μέρα λόγω υποχρεώσεων), ή λόγω συνεχούς τσιμπολογήματος, που οδηγεί εν τέλει και σε υψηλά επίπεδα πείνας, ή η ασυναίσθητη (υπερ)κατανάλωση τροφής μπροστά σε οθόνες και η κατανάλωση τροφής λόγω συναισθηματικής πείνας (πχ. βαρεμάρα, άγχος, εκνευρισμός, κόπωση, κ.α.).
Η διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας
Η διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας (binge eating disorder) σύμφωνα με το DSM-5 είναι η κατανάλωση τροφής, σε ορισμένο χρονικό διάστημα (πχ. σε 2 ώρες), σε ποσότητα μεγαλύτερη από εκείνη που οι περισότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να καταναλώσουν στο ίδιο χρονικό διάστημα σε όμοιες συνθήκες.
Κατά το υπερφαγικό επεισόδιο υπάρχει η αίσθηση της απώλειας του ελέγχου της κατανάλωσης της τροφής, δηλαδή το άτομο νιώθει ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει.
Τα επεισόδεια σχετίζονται με τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω:
- Γρηγορότερη κατανάλωση τροφής
- Κατανάλωση τροφής μέχρι το άτομο να νιώσει άβολα χορτάτο
- Κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής, χωρίς να υπάρχει το αίσθημα της βιολογικής πείνας
- Κατανάλωση φαγητού μόνο το άτομο, λόγω ντροπής από τη μεγάλη ποσότητα τροφής που καταναλώνει
- Αίσθημα αηδίας, θλίψης, και ενοχών μετά το υπερφαγικό επισόδειο
Υπάρχει αίσθημα δυσφορίας σε σχέση με την υπερφαγία, ενώ τα επεισόδεια συμβαίνουν τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα, για 3 μήνες. Στη διαταραχή επεισοδειακής υπερφαγίας δεν υπάρχουν αντιρροπιστικές συμπεριφορές και περιορισμός λήψης τροφής που παρατηρούνται σε άλλες διατροφικές διαταραχές, ενώ σημαντικό είναι να τονιστεί ότι τα υπερφαγικά και τα βουλιμικά επεισόδια διαφέρουν, δεν είναι το ίδιο!
Το σωματικό βάρος δεν αποτελεί διαγνωστικό κριτήριο για τη διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας, και παρατηρείται και σε γυναίκες και σε άντρες, ενώ συνήθως ξεκινά προς το τέλος της εφηβείας και στην αρχή της δεκαετίας των 20. Τα επεισόδια προκαλούνται από άβολα συναισθήματα, από χαρά, από την “ευκαιρία” όταν το άτομο είναι μόνο του, και μπορεί να είναι και προγραμματισμένα.
Η αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών είναι σημαντική, και συμπεριλαμβάνουν διεπιστημονική ομάδα από ιατρό, ψυχολόγο ή/και ψυχίατρο, και διαιτολόγο-διατροφολόγο. Ο ρόλος του διαιτολόγου-διατροφολόγου είναι σημαντικός για τη διατροφική συμβουλευτική και την διατροφική εκπαίδευση.
Πώς θα αντιμετωπίσουμε την υπερφαγία;
1. Βρίσκουμε τι την προκαλεί
Για να αντιμετωπίσουμε την υπερφαγία είναι σημαντικό να εστιάσουμε στο τι την προκαλεί. Η καταγραφή των γευμάτων/σνακ και των συναισθημάτων πριν και μετά την κατανάλωση τροφής είναι ένα απλό μεν, ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο που βοηθάει στο να κατανοήσουμε τις αφορμές που οδηγούν στην υπερφαγία, είτε πρόκειται για διατροφική διαταραχή ή όχι.
2. Σπάμε τον φαύλο κύκλο της υπερφαγίας
Ο φαύλος κύκλος της υπερφαγίας αναδεικνύει την επίδραση του αυστηρού περιορισμού λήψης τροφής στην υπερφαγία. Αν και η αυστηρή δίαιτα δεν είναι μοναδική αιτία για την υπερφαγία, είναι κοινή για πολλά άτομα.
Αν και οι δίαιτες express φαίνονται ελκυστικές, και περιμένουμε επιτέλους οτι αυτή η δίαιτα θα μας λύσει όλα τα προβλήματα, κάτι τέτοιο δεν θα γίνει, με καμία δίαιτα, πόσο μάλλον μια δίαιτα-αστραπή, που το μόνο που θα καταφέρει θα είναι η επαναπρόσληψη βάρους, και η μείωση της αυτο-πεποίθησής μας.
Αντιθέτως, μέσω της διατροφικής συμβουλευτικής και εκπαίδευσης, μαθαίνουμε να ακούμε και να φροντίζουμε το σώμα μας, με ήπια διατροφή!
3. Ακούμε το σώμα μας και το θρέφουμε
Πεινάμε ανά 3 με 4 ώρες περίπου. Η πείνα είναι φυσιολογική και είναι ο τρόπος με τον οποίο το σώμα μας μας ειδοποιεί ότι ήρθε η ώρα να του προσφέρουμε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. Είναι σημαντικό να τρώμε όταν πεινάμε μέτρια έτσι ώστε να μπορέσουμε να απολαύσουμε με ηρεμία το φαγητό μας, και να νιώσουμε τον κορεσμό. Όταν ενω πεινάμε, δεν τρώμε, η πείνα μας περνάει παροδικά και γιγαντώνεται όταν δούμε φαγητό, γεγονός φυσιολογικό, καθώς η τροφή είναι ανάγκη, και το σώμα μας είναι φτιαγμένο να επιβιώνει!
Ο προγραμματισμός των γευμάτων και σνακ για τη μέρα είναι ιδιαίτερα βοηθητικός. Έτσι, έχουμε ικανοποιητικά, χορταστικά και θρεπτικά γεύματα και σνακ! Από το προηγούμενο βράδυ, μπορούμε να προετοιμάσουμε τα γεύματα και τα σνακ μας και να είμαστε έτοιμοι το πρωί!
4. Απολαμβάνουμε το φαγητό
Το φαγητό είναι ανάγκη, αλλά είναι και απόλαυση. Αν δεν απολαύσουμε το φαγητό, τότε καταφεύγουμε στην κατανάλωση επιπλέον φαγητού ή/και αναζητούμε την απόλαυση σε κάποιο γλύκισμα.
Συνεπώς, είναι σημαντικό να αφιερώσουμε χρόνο και τις αισθήσεις μας στην απόλαυση του φαγητού.
5. Αντιμετωπίζουμε τα συναισθήματά μας
Καταφεύγουμε στο φαγητό όχι μόνο λόγω βιολογικής, αλλά και λόγω συναισθηματικής πείνας.
Όταν δεν νιώθουμε καλά ή άνετα, είτε λόγω άγχους ή κόπωσης ή ανίας, το φαγητό μπορεί να φανεί ως μια καλή λύση, καθώς μας κάνει να νιώθουμε καλά. Όμως, η αίσθηση που μας δίνει το φαγητό είναι στιγμιαία, και μετά θα πρέπει και πάλι να έρθουμε αντιμέτωποι με τα συναισθήματά μας.
Όλοι μας τρώμε λίγο ως πολύ συναισθηματικά, όμως το πρόβλημα εντείνεται όταν καταφεύγουμε στο φαγητό συνεχώς, αντί να αντιμετωπίζουμε τα συναισθήματά μας.
Για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματά μας, χωρίς να καταφύγουμε στο φαγητό είναι σημαντικό να τα κατανοήσουμε. Οι Resch & Tribole, πρωτοπόρες της “Διαισθητκής Διατροφής” συστήνουν να αναρωτηθούμε α. τι νιώθουμε και β. τι χρειαζόμαστε, και να ζητήσουμε βοήθεια από τους γύρω μας, εαν μπορούν να μας βοηθήσουν. Άλλωστε, αν κάτι μας απασχολεί είναι πιο πιθανό να μας βοηθήσει μια φίλη, παρά ένα πιάτο φαγητό!
Εν κατακλείδι, η υπερφαγία έχει πολλές πλευρές. Αναλόγως την περίπτωση, αντιμετωπίζεται διαφορετικά, και είναι σημαντικό όχι μόνο να αναγνωρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε την υπερφαγία είτε είναι διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας, είτε όχι, για να νιώσουμε καλά ψυχικα και σωματικά, και για να αποκτήσουμε μια υγιή σχέση με το φαγητό.
Πηγές:
Διαγνωστικά Κριτήρια DSM-5
INTUITIVE EATING A Revolutionary Anti-Diet Approach, Tribole & Resch
Βουλιμία- Ξανακερδίστε τον έλεγχο, Fairburn C.
Τι να προτιμήσουμε για ένα θρεπτικό σνακ;
Τι να προτιμήσουμε για ένα θρεπτικό σνακ;
- Αποξηραμένα φρούτα (με ή χωρίς ξηρούς καρπούς)
- Φρουτοσαλάτα
-Μήλο κομμένο σε πολύ λεπτές φέτες, ψημμένο στο φούρνο με κανέλλα
- Μήλο κομμένο σε φέτες με φυστικοβούτυρο ή ταχίνι με μέλι
- Γιαούρτι με φρεσκοκομμένα ή παγωμένα φρούτα
- Σπιτικά popcorn αρωματισμένα με μπαχαρικά
- Ψημμένα ρεβύθια με μπαχαρικά (ψήστε στο φούρνο βρασμένα ρεβύθια, πασπαλισμένα με μπαχαρικά, πάνω σε μια λαδόκολλα)
- Μίνι ομελέτα με λαχανικά ψημμένη σε ταψάκι για cupcakes
- Ψωμί με αβοκάντο και ντομάτα
- Λαχανικά κομμένα σε λωρίδες με χούμους
- Λαχανικά κομμένα σε λωρίδες με τυρί
Από τι τεστ θα περάσω πριν την απώλεια βάρους;
Τεστ δυσανεξίας και βιοσυντονισμού, τεστ DNA, τεστ ομάδας αίματος και άλλα τεστ καλούνται να περάσουν επίδοξοι διαιτώμενοι. Άραγε η απώλεια βάρους είναι τόσο δύσκολη και περίπλοκη; Πριν από αυτά τα τεστ δεν μπορούσαμε να χάσουμε βάρος, δεν μπορούσαμε να είμαστε υγιείς;
Κατά καιρούς ακούμε για τα παραπάνω τεστ, αλλά και άλλες δοκιμασίες, όπως η αποτοξίνωση, ότι είναι απαραίτητα πρι την έναρξη της απώλειας βάρους. Όμως, κανένα από αυτά τα τεστ δεν είναι απαραίτητα, ούτε συστήνονται για την απώλεια βάρους. Μάλιστα, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Διαιτολόγων-Διατροφολόγων αναφέρει ότι “κανένα εμπορικό τεστ που κυκλοφορεί στην αγορά (τεστ δυσανεξίας, αλλεργίας, DNA, γενετική ανάλυση τροφιμών ή οποιοδήποτε άλλο) δεν αποτελεί αποτελεσματικό μέσο για την ελάττωση του σωματικού βάρους”.
Συγκεκριμένα, τα τεστ δυσανεξίας και βιοσυντονισμού δεν είναι επιστημονικώς τεκμηριωμένα, ενώ δεν συμβαδίζουν με τη φυσιολογία του σώματός μας. Δεν υπάρχουν τρόφιμα των οποίων η κατανάλωση θα μας οδηγήσει αυτόματα σε απώλεια βάρους, ενώ οι τροφικές αλλεργίες και δυσανεξίας ουδεμία σχέση έχουν με την απώλεια και την πρόσληψη βάρους. Η χρήση των τεστ δυσανεξίας και βιοσυντονισμού απαγορεύεται μέσω δύο σχετικών ΦΕΚ του Υπουργείου Υγείας, από το 2016.
Η ανάλυση του γενετικού υλικού, δηλαδή του DNA έχει κάνει μεγάλα άλματα τα τελευταία χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι είμαστε σε θέση να δίνουμε συμβουλές διατροφής, ανάλογα με το DNA του κάθε ανθρώπου. Υπολογίζεται ότι μάλλον σε 15 χρόνια μπορεί να είμαστε στη θέση αυτή. Μάλιστα, τα εμπορικά τεστ DNA που γίνονται σήμερα αναλύουν μερικά από τα γονίδιά μας, και ερευνητές δεν συστήνουν τη χρήση τους. Επιπλέον, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν πέρα από τα γονίδιά μας, και το περιβάλλον, δηλαδή τον τρόπος ζωής μας. Επιπλέον, στο σώμα μας ζουν και άλλοι μικροοργανισμοί, το μικροβίωμα του εντέρου! Παράλληλα, πρέπει να συμπεριλάβουμε και τα νέα δεδομένα της μεταβολομικής! Δηλαδή, το να γνωρίζουμε γονιδίωμά μας δεν αρκεί!
Υπάρχει κάποιο τεστ που πρέπει να περάσουμε πριν την έναρξη της προσπάθειας απώλειας βάρους;
Είναι πολύ σημαντικό πριν την επίσκεψη στον αδειούχο διαιτολόγο-διατροφολόγο να έχουμε κάνει αιματολογικές και άλλες σχετικές εξετάσεις, έτσι ώστε να διαγνωστεί τυχόν έλλειψη θρεπτικού συστατικού (πχ. έλλειψη Σιδήρου, βιταμινής D, βιταμίνης Β12 ) ή ασθένεια που σχετίζεται ή όχι με τη διατροφή (πχ. υποθυρεοειδισμός, προ-διαβήτης ή διαβήτης, δυσλιπιδαιμία ή καρδιαγγειακά νοσήματα).
Έτσι, ο διαιτολόγος-διατροφολόγος θα μπορέσει να βοηθήσει το άτομο να βελτιώσει μέσω της διατροφής, και ενδεχομένως με συμπληρώματα διατροφής (πχ. συμπλήρωμα Σιδήρου) τα επίπεδα των θρεπτικών συστατικών. Σε περίπτωση ασθένειας, ο διαιτολόγος-διατροφολόγος θα συστήσει τις απαραίτητες αλλαγές στη διατροφή, σύμφωνα με την έρευνα και τις οδηγίες που συστήνουν οργανισμοί υγείας, ανάλογα με την κάθε νόσο ή παράγοντα/ες κινδύνου για νοσήματα.
Συνεπώς, τα διάφορα τεστ που ακούμε πολλές φορές, ως μαγικές ή μοναδικές λύσεις για ανώδυνο και πληρως εξατομικευμένο αδυνάτισμα δεν συνάδουν με την πραγματικότητα. Τα χρήματα που θα δίνατε σε τέτοια τεστ μπορείτε να τα διαθέσετε σε φρούτα και λαχανικά, ή σε ένα όργανο γυμανστικής ή ακόμη και σε ένα ταξίδι για να εξερευνήσετε (περπατώντας) ένα νέο μέρος!
Τρουφάκια αμυγδάλου με σοκολάτα
Με λίγα μόλις υλικά μπορείτε να φτιάξετε τρουφάκια που έχουν τη γεύση σοκολάτας αμυγδάλου.
Τα αμύγδαλα, πηγή πρωτεϊνης και καλών λιπαρών, συνδυάζονται με τη γλυκα και τις φυτικές ίνες των χουρμάδων και τα αντιοξειδωτικά του κακάο για να απολαύσετε τα ωραιοτερα τρουφάκια.
Θα χρειαστείτε:
- 1/2 φλ. αμυγδαλα τριμμένα στο μπλεντερ σε μικρα κομματακια
- 1 φλ. χουρμάδες
- 3 κ.σ. κακάο
- Σοκολάτα κουβερτούρα για επικάλυψη
Εκτέλεση:
- Θρυμματιστε στο blender τα αμυγδαλα και μετα τοποτετείστε τα σε ενα μπολ
- Στο blender αναμειξτε καλα τρους χουρμαδες να γίνουν παστα
- Προσθέστε τα αμυγδαλα και το κακαο και αναδέψτε καλα
- Πλάστε σε μπαλίτσες και επικαλύψτε με σοκολατα
- Αφηστε τα τρουφακια στο ψυγειο να δεσει η σοκολατα
- Καλή απόλαυση!