Το ενεργειακό ισοζύγιο: Τι είναι και γιατί είναι τόσο σημαντικό στον έλεγχο του βάρους;
Για να μειώσουμε ή να αυξήσουμε το βάρος μας θα πρέπει να βρισκόμαστε σε αρνητικό ή θετικό ενεργειακό ισοζύγιο, αντίστοιχα. Τι σημαίνει ομως αυτό;
Το ενεργειακό ισοζύγιο είναι η ισσοροπία μεταξύ ενέργειας (θερμίδες) που λαμβάνουμε μέσω της τροφής, και ενέργειας που δαπανά, “καίει” , το σώμα μας για τις μεταβολικές του διεργασίες, δηλαδή για α. τον βασικό μεταβολικό ρυθμό, β. την θερμογένεση λόγω τροφής, και γ. την κίνηση. Ουσιαστικά, αποτελεί την εφαρμογή της Αρχής Διατήρησης της Ενέργειας στο σώμα μας.
Ο βασικός μεταβολικός ρυθμός
Ο βασικός μεταβολικός ρυθμός, τον οποίο συχνά αποκαλούμε απλώς “μεταβολσιμό” αποτελεί ποσοστιαία το μεγαλύτερο μέρος της ενεργειακής μας δαπάνης, αποτελώντας το 60-75% των συνολικών ενεργειακών δαπανών του οργανισμού και είναι η ποσότητα ενέργειας που χρειάζεται ο οργανισμός για να κρατήσει ένα αδρανές ξύπνιο σώμα στη ζωή.
Η ενέργεια αυτή είναι απαραίτητη για τη λειτουργία και αντικατάσταση των κυττάρων, τη σύνθεση, έκκριση και μεταβολισμό των ενζύμων, των ορμονών και άλλων ουσιών, τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος, τη λειτουργία της καρδιάς και των αναπνευστικών μυών και την την εγκεφαλική λειτουργία.
Ο βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η σύσταση σώματος (λιπώδης μάζα, μυική μάζα, η ηλικία, το φύλο, τα γονίδια, ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, το περιβάλλον και το κάπνισμα.
Μετρήστε τον βασικό μεταβολικό σας ρυθμό στο διαιτολογικό μας γραφείο με τον αναλυτή μεταβολισμού Fitmate.
Η θερμογένεση λόγω τροφής
Για την πέψη, την απορρόφηση και το μεταβολισμό των τροφών και των θρεπτικών συστατικών δαπανάται ενέργεια. Αυτή η ενέργεια εκτιμάται οτι είναι γύρω στο 10% της ενεργειακής πρόσληψης.
Οργανωμένη και μη οργανωμένη άσκηση
Η άσκηση και οι καθημερινές μας κινήσεις αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή κατανάλωσης ενέργειας (θερμίδων) μέσα στην ημέρα.
Η οργανωμένη άσκηση, όπως η άσκηση στο γυμανστήριο ή το περπάτημα με σκοπό την άθληση, παίζει σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό ισοζύγιο, αποτελώντας περί το 15-30% της συνολικής ενεργειακής δαπάνης. Η άσκηση αν και δεν οδηγεί σε τόσο μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο, όσο ο έλεγχος της διαιτητικής πρόσληψης, έχει βασικό ρόλο στην απώλεια & διατήρηση βάρους/λίπους και δη στην βελτίωση της σύστασης του σώματος, με ευεργετική επίδραση και στην ψυχική υγεία!
Πέρα από την ενεργεια που δαπανά το σώμα για την άσκηση, υπάρχει και η μη οργανωμένη άσκηση, η οποία αφορά όλες τις κινήσεις που κάνουμε στη μέρα μας, όπως το περπατημα από το αυτοκίνητο στη δουλειά, η βόλτα με το σκύλο, η ανάβαση από τις σκάλες και οι δουλειές του σπιτιού. Η μη οργανωμένη άσκηση είναι σύμμαχος στον έλεγχο βάρους, καθώς σιγα-σιγά μέσα στη μέρα, η ενεργεια που δαπαναται μπορει να ειναι πάνω 350 θερμιδες. Μάλιστα, άτομα που έχουν αρκετή μη-οργανωμενη ασκηση διατηρούν πιο εύκολα το βάρος τους.
Η ενεργειακή πρόσληψη
Ο όρος ενεργειακή πρόσληψη αναφέρεται στις θερμίδες που λαμβάνουμε από την τροφή μας, το φαγητό και τα ροφήματα. Πηγές ενέργειας αποτελούν οι πρωτεϊνες, οι υδατάνθρακες και τα λιπαρά, καθώς και η αιθανόλη (αλκοόλ) και ας μην είναι θρεπτικό συστατικό.
Την περίσσεια ενέργειας το σώμα την μετατρέπει και την αποθηκεύει ως λίπος.
Ενεργειακό Ισοζύγιο και έλεγχος σωματικού βάρους
Η διατήρηση, η απώλεια ή πρόσληψη βάρους ελέγχονται από το ενεργειακό ισοζύγιο. Όταν το άτομο προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειάζεται, τότε το βάρος/λίπος αυξάνεται, ενώ όταν καταναλώνει λιγότερες μειώνεται.
Οποιοδήποτε διαιτητικό σχήμα και αν ακολουθήσει κανείς, το λίπος θα μεταβληθεί ανάλογα με το ισοζύγιο ενέργειας. Γι’ αυτό και ακούμε άτομα να έχουν επιτυχει απώλεια βάρους με διαφορετικούς τρόπους, παράδοξους ή μη.
Λόγω της μεγάλης σημασίας της υγιεινής διατροφής στην ψυχική και σωματική μας υγεία, συστήνεται να ακολουθούμε μια ποικίλη, ισσοροπημένη διατροφή, ανεξαρτήτως βάρους, και στόχου (αύξηση ή μείωση βάρους).
Πηγές
- Hill JO, Wyatt HR, Peters JC. Energy balance and obesity. Circulation. 2012 Jul 3;126(1):126-32. doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.111.087213.
- Chung N, Park MY, Kim J, Park HY, Hwang H, Lee CH, Han JS, So J, Park J, Lim K. Non-exercise activity thermogenesis (NEAT): a component of total daily energy expenditure. J Exerc Nutrition Biochem. 2018 Jun 30;22(2):23-30. doi: 10.20463/jenb.2018.0013.
- de Jonge L, Bray GA. The thermic effect of food and obesity: a critical review. Obes Res. 1997 Nov;5(6):622-31. doi: 10.1002/j.1550-8528.1997.tb00584.x
- Yannakoulia M, Poulimeneas D, Mamalaki E, Anastasiou CA. Dietary modifications for weight loss and weight loss maintenance. Metabolism. 2019 Mar;92:153-162. doi: 10.1016/j.metabol.2019.01.001
Chia seed pudding ή πουτίγκα με σπόρους chia
Η πουτίγκα με σπόρους chia είναι μια πολύ εύκολη συνταγή, με λίγες θερμίδες, που μπορείτε να απολάυσετε με φρούτα, μαρμελάδα ή γλυκό του κουταλιού, ακόμη και σκέτη!
Τι θα χρειαστείτε;
(για 4-5 μερίδες)
1 1/2 φλιτζ. γάλα αμυγδάλου (ή κανονικό γάλα 2% λιπαρά)
1/3 φλιτζ. σπόροι chia
1 κ.σ. μέλι ή 2 κ.γ. στέβια
1/2 κ.γ. κανέλα (εαν θέλετε)
1/8 κ.γ. αλάτι
Μπορείτε να προσθέσετε και 1/4 φλ. κακάο εαν θέλετε για σοκολατένια γεύση.
Εκτέλεση:
1. Σε ένα μεγάλο μπωλ ανακατεύετε καλά όλα τα υλικά μαζί. Στην αρχή μπορεί να είναι δύσκολο να ανακατευτούν, αλλά μετά θα γίνουν μια (νερουλή) μάζα.
2. Σκεπάζετε το μπωλ και το αφήνετε για 5 ώρες στο ψυγείο ή όλο το βράδυ, ώσπου να γίνει σαν κρέμα, όπως στη φωτογραφία.
3. Διανέμετε την πουτίγκα σε 4-5 μπωλάκια και σερβίρετε με φρούτα, ή 1 μερίδα γλυκό του κουταλιού!
Η συνταγή είναι παραλλαγή από το μπλογκ Minimalist Baker (http://minimalistbaker.com/easyrecipe-print/12877-0/)
Κοιλιοκάκη: όταν η διατροφή είναι η θεραπεία
H κοιλιοκάκη είναι μια συχνά διαγνωσκόμενη αυτοάνοση νόσος με γενετική προδιάθεση. Η νόσος προκαλείται από την ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού σε μια ομάδα πρωτεϊνών, όταν αυτές βρεθούν στο λεπτό έντερο.
Οι πρωτεΐνες αυτές έχουν επικρατήσει με το όνομα γλουτένη και βρίσκονται στο σιτάρι, τη σίκαλη και το κριθάρι και είναι αυτές που δίνουν ελαστικότητα στη ζύμη. Η ανοσολογική αντίδραση οδηγεί στην ατροφία των εντερικών λαχνών, σε δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών και δυσπεψία.
Αν και παλαιότερα θεωρούνταν νόσος της παιδικής ηλικίας, σήμερα αναγνωρίζεται ότι μπορεί να εμφανιστεί και σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, με τις περισσότερες διαγνώσεις να γίνονται σε άτομα ηλικίας 40-60 ετών.
Τα συμπτώματα είναι πολυσυστηματικά και ποικίλα, ενώ μερικοί ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί. Τα πιο κοινά συμπτώματα είναι διάρροια, μετεωρισμός, ναυτία και έμετος, κόπωση, απώλεια βάρους, νευρολογικά συμπτώματα, υπογονιμότητα, και κατάθλιψη, ενώ συνδέεται με δυσανεξία στη λακτόζη, οστεοπόρωση λόγω έλλειψης ασβεστίου και αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου, βιταμίνης Β12 ή/και φυλλικού οξέος, ενώ οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο.
Η ερπητοειδής δερματίτιδα είναι επίσης ένα από τα πιθανά συμπτώματα της ασθένειας, ενώ πολλές φορές η κοιλιοκάκη συνυπάρχει και με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως διαβήτη τύπου 1, ρευματοειδή αρθρίτιδα και υποθυροειδισμό.
Θεραπεία για την κοιλιοκάκη αποτελεί η δίαιτα χωρίς γλουτένη και πρέπει να ακολουθείται εφ’ όρου ζωής. Τα συμπτώματα βελτιώνονται μέσα σε 2-8 εβδομάδες, όμως ακόμη και η ελάχιστη ποσότητα μπορεί να τα επαναφέρει.
Η δίαιτα χωρίς γλουτένη αποκλείει τα προϊόντα της σίκαλης, του κριθαριού και του σιταριού, όπως και άλλα τρόφιμα τα οποία περιέχουν ή ενδέχεται να περιέχουν γλουτένη, η οποία έχει πολλές εφαρμογές στην τεχνολογία τροφίμων. Ενδεχομένως, κάποιοι ασθενείς είναι ευαίσθητοι και στη βρώμη, οπότε από τη δίαιτα αποκλείεται και η βρώμη, τουλάχιστον μέχρι να διαπιστωθεί ότι ο ασθενής δεν εμφανίζει ευαισθησία. Πολλές φορές είναι απαραίτητη η ενίσχυση της διατροφής με συμπληρώματα για τη διόρθωση των διατροφικών ελλείψεων.
Λόγω κινδύνου επιμολύνσεων των τροφίμων χωρίς γλουτένη από μαγειρικά σκεύη, τρόπο μαγειρέματος και παραγωγής, τα άτομα με κοιλιοκάκη πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικά με τα τρόφιμα και τα συστατικά που αγοράζουν και καταναλώνουν εντός και εκτός σπιτιού. Είναι λοιπόν απαραίτητο οι ασθενείς να γνωρίζουν καλά τα τρόφιμα που περιέχουν ή είναι πιθανό να έχουν γλουτένη και να ελέγχουν τα συστατικά των τροφίμων που αγοράζουν.
Επίσης, για την αποφυγή επιμόλυνσης του φαγητού στο σπίτι από προϊόντα με γλουτένη, είναι θεμιτή η αποθήκευση των προϊόντων χωρίς γλουτένη σε διαφορετικό ντουλάπι/χώρο καθώς και η χρήση διαφορετικών σκευών μαγειρικής, γκριλ και τοστιέρας και τεφλόν κοπής. Ιδιαίτερη προσοχή επιβάλλεται στα γεύματα εκτός σπιτιού, όπου ο οικοδεσπότης ή το εστιατόριο είναι καλό να ενημερώνονται και να προσέχουν όσο είναι δυνατό την αποφυγή επαφής των τροφίμων με και χωρίς γλουτένη.
Το να ακολουθεί κανείς μια δίαιτα που αποκλείει αυστηρά πολλά κοινά τρόφιμα δεν είναι πάντα εύκολο. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια υπάρχουν στο εμπόριο προϊόντα χωρίς γλουτένη που είναι εύγεστα και συμβάλλουν στη ποικιλία τροφίμων που μπορούν τα άτομα με κοιλιοκάκη να καταναλώσουν και να λάβουν όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
Ένας στους 100 πάσχει από κοιλιοκάκη. Εάν πιστεύετε ότι μπορεί να είστε και εσείς ένας από αυτούς, επισκεφτείτε τον ιατρό σας. Δεν προτείνεται σε άτομα που νιώθουν ότι πάσχουν από τη νόσο να ξεκινήσουν από μόνοι τους τη δίαιτα, καθώς οι εξετάσεις τους μπορεί να είναι λανθασμένα αρνητικές, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.
Ενδοφλέβιες εγχύσεις βιταμινών: Έχουν αποτέλεσμα;
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μόδα οι ενδοφλέβιες χορηγήσεις ορών με βιταμίνες (IV drips), που υπόσχονται αποτοξίνωση, λαμπερή επιδερμίδα, ενέργεια, ανάρρωση από hangover και άλλα. Το κόστος τους είναι αρκετά μεγάλο, και διάσημοι συχνά προωθούν τους ορούς αυτούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Είναι ασφαλής η χρήση και χορήγησή τους; Έχουν αποτέλεσμα;
Η χρήση ενδοφλέβιων ορών αποτελούν ιατρική πράξη, και για ασφάλεια και αποφυγή μολύνσεων θα πρέπει να γίνεται σε νοσοκομείο από νοσηλευτή. Όμως, η μόδα αυτή, δυστυχώς, εφαρμόζεται σε κέντρα και ινστιτούτα ομορφιάς, στα οποία δεν είναι σίογυρο ότι τηρούνται οι προϋποθέσεις για σωστή χρήση των βελονών, των συνθηκών ασφάλειας και υγιεινής, ενώ δεν είναι σίγουρο ότι η τοποθέτηση γίνεται από νοσηλευτή. Επιπλέον, η ενδοφλέβια χορήγηση είτε φαρμάκων, είτε απλού ορού, παρεντερικής διατροφής και βιταμινών, προϋποθέτει τον αυστηρό έλεγχο ποιότητας των σκευασμάτων, για διασφάλιση της σωστής οσμωτικότητας του διαλύματος, και για να διασφαλιστεί το γεγονός ότι το διάλυμα είναι άσηπτο!
Αναφορικά με το αν πραγματικά λειτουργούν, η απόδοσή τους δεν είναι επιστημονικώς τεκμηριωμένη. Αν είναι κάποιος αφυδατωμένος, σίγουρα θα βοηθηθεί, αλλά θα μπορούσε με πολύ μικρότερο κόστος να πιεί υγρά! Η ενδοφλέφια χορήγηση μεγάλων δόσεων βιταμινών συστήνεται για μερικές βιταμίνες, στην περίπτωση σοβαρής έλλειψης, και γίνεται αποκλειστικά σε νοσοκομεία, υπό ιατρική επίβλεψη, και σύμφωνα με αντίστοιχα πρωτόκολλα. Επιπλέον, ότα δεν υπάρχει έλλειψη βιταμίνης ή άλλων θρεπτικών συστατικών η συμπληρωματική χορήγηση (πχ. σε χάπι) δεν χρησιμεύει, ενώ η περίσσεια βιταμινών που δεν αποθηκεύεται αποβάλλεται από τον οργανισμό. Ομοίως, και στην περίπτωση ενδοφλέβιας χορήγησης, ενώ υπάρχει και κίνδυνος ηπατοτοξικότητας, καθώς το ήπαρ θα πρέπει να διαχειριστεί μεγαδόση βιταμινών.
Πρόσφατα, μια “κλινική” είχε ως υπηρεσία για το σχετικά μεγάλο ποσό των 200 Αγγλικών λιρών ενδοφλέφια χορήγηση βιταμινών για ενίσχυση της γονιμότητας. Το γεγονός αυτό πήρε δημοσιότητα, καθώς πέρα από το γεγονός ότι η πρακτική αυτή είναι μη επιστημονικά τεκμηριωμένη, εκμεταλλεύεται την μεγάλη επιθυμία γυναικών με υπογονιμότητα για απόκτηση τέκνου. Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και με άλλα διαλύματα που υπόσχονται από αποτοξίνωση, εως ισχυρό ανοσοποιητικό, καλή διάθεση και άλλα.
Μόνο στην περίπτωση που ο ιατρός σας, σύμφωνα με το ιστορικό και τις εξετάσεις σας συστήνει ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και ηλεκτρολυτών (πχ. σοβαρη αφυδάτωση λόγω ακατάσχετων εμετών) ή βιταμινών ( σε σοβαρή έλλειψη), τότε φυσικά και θα γίνει η διαδικασία αυτή στο νοσοκομείο υπό επίβλεψη!
Πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί όταν ακούμε ή διαβάζουμε τέτοιου είδους ισχυρισμούς. Πολλές φορές μας πουλάνε φύκια για μεταξωτές κορδέλες, και σίγουρα από τη μια η πολιτεία θα πρέπει να προστατεύει το κοινό, αλλά από την άλλη το κοινό θα πρέπει να εμπιστεύεται τους εκάστοτε ειδικούς.