Θέλω να χάνω πάνω από 2 κιλά την εβδομάδα. Μπορώ;
Η πραγματικότητα της απώλειας βάρους: Αποκαλύπτοντας τον μύθο της επιλογής του ρυθμού απώλειας βάρους
Στον σημερινό κόσμο, οι γρήγορες, "μαγικές" λύσεις και οι υποσχέσεις για άμεση απώλεια βάρους διαφημίζονται ευρέως. Συχνά παρουσιάζονται στη μορφή αυστηρής διατροφής, αν και αναγράφεται πάντα η φράση "χωρίς κόπο", και ορισμένες φορές συμπληρώνονται και από ένα έντονο πρόγραμμα άσκησης, ή ακόμη και από ένα μαγικό χάπι που υπόσχεται να σας κάνει να χάσετε κιλά εντός εβδομάδων, ή μερικές φορές ημερών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η επιλογή της ταχύτητας απώλειας βάρους δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται. Ας δούμε γιατί.
Η έννοια του Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού και των ημερήσιων ενεργειακών αναγκών
Οι ημερήσιες ανάγκες του σώματος, είναι ένας σημαντικός παράγοντας που καθορίζει τον ρυθμό απώλειας βάρους.
Οι ημερήσιες ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού σε θερμίδες, προέρχονται από μια μεγάλη και πολυμερής ομάδα βιοχημικών αντιδράσεων, που ονομάζουμε αλλιώς μεταβολισμό, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ύπαρξή μας (αναπνοή, διατήρηση ομοιόστασης, εγκεφαλική, κυτταρική και καρδιακή λειτουργία), την θρέψη μας (πέψη τροφής και μεταβολισμός θρεπτικών ουσιών) και την κίνηση μας.
Οι ημερήσιες ενεργειακές ανάγκες του σώματος ουσιαστικά αποτελούνται από το άθροισμα των θερμιδικών απαιτήσεων 1. του Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού (ενεργειακές απαιτήσεις για να διατηρηθούμε εν ζωή σε ηρεμία), 2. των ενεργειακών αναγκών για την πέψη της τροφής και 3. των ενεργειακών αναγκών για την κίνηση και άσκηση.
Ο Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός επηρεάζεται από παράγοντες, όπως την ηλικία, το φύλο, το γενετικό μας υλικό (DNA), το ύψος το βάρος, και τη σύσταση του σώματος, και τη λειτουργία των ορμονών.
Συνολικά, την ημέρα οι γυναίκες χρειάζονται περίπου 2.000 θερμίδες, και οι άνδρες 2.500 θερμίδες.
Η Έννοια του Ενεργειακού Ισοζυγίου
Η απώλεια βάρους βασίζεται θεμελιωδώς στην Αρχή Διατήρησης της Ενέργειας. Αυτή η αρχή δηλώνει ότι για να υπάρξει απώλεια βάρους, θα πρέπει να δημιουργηθεί ενεργειακό έλλειμα, δηλαδή η ενεργειακή πρόσληψη (θερμίδες που λαμβάνονται) θα πρέπει να είναι λιγότερη από την ενεργειακή δαπάνη (θερμίδες που χρησιμοποιούνται). Όταν το σώμα βρίσκεται σε έλλειμμα θερμίδων, αρχίζει να χρησιμοποιεί το αποθηκευμένο λίπος για ενέργεια, με αποτέλεσμα την απώλεια βάρους.
Ωστόσο, ο βαθμός του θερμιδικού ελλείμματος που είναι ασφαλής και βιώσιμος διαφέρει από άτομο σε άτομο και πρέπει να καθορίζεται με την καθοδήγηση ενός διαιτολόγου-διατροφολόγου. Συστήνεται η απώλεια βάρους να είναι της τάξης του 0,5-1 κιλό την εβδομάδα.
Ο υπολογισμός του Ρυθμού Απώλειας Βάρους
Ο ρυθμός απώλειας βάρους υπολογίζεται για το κάθε άτομο, λαμβάνοντας υπόψιν την ημερήσια ενεργειακή δαπάνη του ατόμου. Κάθε κιλό λίπους περικλείει ενέργεια 9.000 θερμίδων. Για να χαθεί 1 κιλό λίπους θα πρέπει να δημιουργηθεί έλλειμα περίπου 7,500 θερμίδων (λόγω "απώλειας" ενέργειας για τις μεταβολικές διεργασίες-βιοχημικές αντιδράσεις).
Έστω ότι ένα άτομο χρειάζεται 2.000 θερμίδες ημεησίως. Μια ασφαλής και βιώσιμη μείωση των θερμίδων είναι περί τις 500 θερμίδες, δηλαδή να καταρτιστεί ένα πρόγραμμα διατροφής στις 1.500 θερμόδες, με στόχο την απώλεια κοντά στο 0,5 κιλό την εβδομάδα.
Θα αναρωτηθείτε, λοιπόν, δεν μπορώ να χάνω 1 κιλό την εβδομάδα;
Αυτό θα σήμαινε οτι το πρόγραμμα διατροφής θα πρέπει να είναι κοντά στις 1000 θερμίδες την ημέρα, γεγονός που καθιστά το διατροφικό πλάνο ανεπαρκές και μη βιώσιμο!
Οι Κίνδυνοι της Γρήγορης Απώλειας Βάρους
Και ενώ η γρήγορη απώλεια βάρους μπορεί να φαίνεται ελκυστική, όπως φαίνεται και από το παραπάνω παράδειγμα,συχνά περιλαμβάνει δραστικό περιορισμό των θερμίδων και έντονη άσκηση, που μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Η γρήγορη απώλεια βάρους συχνά οδηγεί σε απώλεια μυικής μάζας, διατροφικές ελλείψεις, επιβράδυνση του μεταβολισμού, ενώ επιβαρύνει και την ψυχική υγεία και την υγιή σχέση με το φαγητό. Επιπλέον, είναι συχνά μη βιώσιμη, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο της δίαιτας, και σε αύξηση του βάρους διαχρονικά, που μπορεί να έχει περαιτέρω αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία.
Ο Ρόλος της Μοναδικότητας του κάθε ατόμου
Το σώμα κάθε ατόμου είναι μοναδικό. Ορισμένοι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να χάσουν βάρος γρήγορα, ενώ άλλοι χάνουν βάρος με πιο αργό ρυθμό, ακόμη και αν ακολουθούν την ίδια διατροφή και πρόγραμμα άσκησης. Παράγοντες όπως το αρχικό βάρος, το γονιδίωμα, η σύσταση του σώματος, το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, η καθημερινότητα, αλλά και ο αυτο-έλεχος και η σχέση με το φαγητό παίζουν άμεσα και έμμεσα σημαντικό ρόλο σε αυτήν την ποικιλομορφία ρυθμών απώλειας βάρους, και αυτοί οι παράγοντες δεν μπορούν να αλλάξουν δια της βούλησης.
Συμπερασματικά, η επιλογή ενός ρυθμού απώλειας βάρους δεν είναι εφικτή λόγω της πολύπλοκης φύσης του σώματός μας και της πληθώρας των παραγόντων που επηρεάζουν την απώλεια βάρους. Αντί να στοχεύετε σε μια συγκεκριμένη ταχύτητα απώλειας βάρους, είναι καλύτερο να αφιερώσετε τον χρόνο σας και την προσπάθειά σας στη δημιουργία υγιεινών συνηθειών και υγιούς σχέσης με το φαγητό και το σώμα σας.
Πηγές
- Dietary Guidelines for Americans, 2020-2025
- Busetto L, Bettini S, Makaronidis J, Roberts CA, Halford JCG, Batterham RL. Mechanisms of weight regain. Eur J Intern Med. 2021 Nov;93:3-7. doi: 10.1016/j.ejim.2021.01.002.
- Greenway FL. Physiological adaptations to weight loss and factors favouring weight regain. Int J Obes (Lond). 2015 Aug;39(8):1188-96. doi: 10.1038/ijo.2015.59.
- Fogarasi A, Gonzalez K, Dalamaga M, Magkos F. The Impact of the Rate of Weight Loss on Body Composition and Metabolism. Curr Obes Rep. 2022 Jun;11(2):33-44. doi: 10.1007/s13679-022-00470-4.
Πόσα φρούτα και λαχανικά «χωράνε» στη μέρα μας;
Συστήνεται η κατανάλωση τουλάχιστον 5 μερίδων (ή 400 γρ) φρούτων και λαχανικών ημερησίως.
Τα οφέλη της υψηλής κατανάλωσης φρούτων & λαχανικών είναι πολυάριθμα και αφορούν τη μακροζωία και την προστασία από χρόνιες ασθένειες, όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα, μέχρι και τη διαχείρηση του σωματικού βάρους και τη βέλτιση λειτουργία του εντέρου. Παράλληλα, τα φρούτα & τα λαχανικά αποτελούν πηγές βιταμινών και φυτικών ινών!
Μάλιστα, μια μελέτη με δεδομένα 95 μελετών, με 2 εκατομμύρια συμμετέχοντες, βρήκε ότι η ημερήσια κατανάλωση 800 γραμμαρίων φρούτων και λαχανικών, σε σχέση με τη μη κατανάλωση, σχετιζόταν με 24% χαμηλότερο κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις, 33% χαμηλότερο κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο, 28% χαμηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, 13% χαμηλότερο κίνδυνο για καρκίνο και 31% χαμηλότερο κίνδυνο για πρόωρο θάνατο! Η κατανάλωση 200 γραμμαρίων φρούτων και λαχανικών, που αντιστοιχεί σε 2 ½ μερίδες, μειώνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά κατά 13%, ενώ στα 800 γρ. ο κίνδυνος είναι κατά 28% χαμηλότερος. Όσον αφορά τον καρκίνο, ο κίνδυνος μειώνεται κατά 4% με την κατανάλωση 200 γρ. φρούτων και λαχανικών, ενώ ο κίνδυνος για πρόωρο θάνατο μειώνεται κατά 15%!
Μάλιστα, οι ερευνητές αναγνώρισαν και τα φρούτα και λαχανικά που φαίνεται να σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου, καρδιακών νοσημάτων και εγκεφαλικών επεισοδίων. Χαμηλότερος κίνδυνος για καρκίνο σχετιζόταν με κατανάλωση πράσινων και κίτρινων λαχανικών και σταυρανθών, ενώ χαμηλότερος κίνδυνος καρδιαγγειακών σχετιζόταν με κατανάλωση μήλων, αχλαδιών, εσπεριδοειδών, σαλάτας, πράσινων φυλλωδών λαχανικών και σταυρανθών!
Τι μετράει ως 1 μερίδα φρούτου ή λαχανικού;
- 80 γρ φρούτου ή 1 μέτριο φρούτο
- 30 γρ αποξηραμένα φρούτα
- 150 ml χυμό (προσοχή: ανεξαρτητα από την καταναλισκόμενη ποσότητα χυμού μετράει ως 1 μερίδα)
- 80 γρ όσπρια (προσοχή: ανεξαρτητα από τηνκαταναλισκόμενη ποσότητα οσπρίων μετράει ως 1 μερίδα)
- 80 γρ λαχανικών
Πώς θα μπορέσουμε όμως να αυξήσουμε την ποσότητα φρούτων και λαχανικών στην ημέρα μας;
1. Συνοδεύουμε τα κύρια γεύματα με πολύχρωμες, γευστικές σαλάτες.
2. Προτιμάμε φρούτα για σνακ.
3. Τα λαχανικά, όπως το καρότο, το σέλερι και το αγγούρι, μαζί με χούμους ή γιαούρτι, είναι επίσης μια καλή επιλογή για σνακ.
4. Προσθέτουμε φρούτα (νωπά ή κατεψυγμένα) στο γιαούρτι μας.
5. Προσθέτουμε λαχανικά όπως ντομάτα, μαρούλι ή αβοκάντο στο τοστ και τα σάντουιτς.
6. Αντί για το κλασσικό τοστ μπορούμε να βάλουμε μπανάνα, μήλο και ταχίνι, ή αβοκάντο σε φρυγανισμένο ψωμί.
7. Η γλυκοπατάτα, σε αντίθεση με την πατάτα, μετράει στα λαχανικά! Μπορούμε να αναμείξουμε πατάτα και γλυκοπατάτα στο φαγητό ή και τον πουρέ.
8. Συνοδεύουμε το ψάρι, το κοτόπουλο και το κρέας πέρα από σαλάτα με λαχανικά, όπως αρακά ή φασολάκια πράσινα ή γλυκοπατάτα.
9. Στις κόκκινες σάλτσες προσθέτουμε λαχανικά, όπως μανιτάρια, πιπεριές, και κρεμμύδι.
10. Στο ρύζι μπορούμε να προσθέσουμε επιπλέον λαχανικά αρακά και καλαμπόκι, μανιτάρια, καρότο και μπρόκολο.
11. Τα μανιτάρια αποτελούν γευστικό συνοδευτικό πιάτων και μπορούν να προστεθούν σε πολλές συνταγές, σάλτσες και ομελέτες.
12. Επιλέγουμε σούπα με ποικιλία λαχανικών (πχ. κολοκυθόσουπα).
13. Προσθέτουμε όσπρια στις σαλάτες
14. Επιλέγουμε όσπρια και λαδερά τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, είτε σε κλασσικές συνταγές, είτε ως μπιφτέκια από όσπρια!
Η υψηλή κατανάλωση φρούτων & λαχανικών, χαρακτηριστικό της Μεσογειακής Διατροφής, είναι ευεργετική για την υγεία και τη μακροζωία & τελικά είναι πιο επιτεύξιμη απ' όσο αρχικά φαίνεται!
Χρήσιμες Πηγές:
Promoting fruit and vegetable consumption around the world
Last update/ Τελευταία ενημέρωση: 14/1/2020
Διαβήτης τύπου 2: Μια νόσος των ενηλίκων εμφανίζεται σε παιδιά και εφήβους
Η παιδική παχυσαρκία έχει πάρει μορφή επιδημίας. 1 στα 3 παιδιά στις ΗΠΑ είναι παχύσαρκο, ενώ παράλληλα μόνο 1 στους 100 γονείς μπορεί να αναγνωρίσει ότι το βάρος του παιδιού του κατατάσσεται στην κλίμακα της παχυσαρκίας. Η αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας έχει επιφέρει και αύξηση της εμφάνισης «νόσων των ενηλίκων» σε παιδιά και εφήβους, από υπέρταση, μέχρι λιπώδη διήθηση του ήπατος, άπνοια, δυσλιπιδαιμία και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2!
Ο διαβήτης τύπου 2 ή ο διαβήτης των ενηλίκων, λοιπόν, δεν απαντάται πλέον μόνο σε ενήλικες. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι έφηβοι, εμφανίζουν αυτόν τον τύπο διαβήτη. Αν και ακόμη η εμφάνιση της νόσου σε αυτή την ηλικία θεωρείται σπάνια, το γεγονός της αύξησης στις διαγνώσεις προκαλεί έκπληξη και ανησυχία στους επαγγελματίες υγείας.
Η νόσος εμφανίζεται σε παιδιά 13-14 ετών, και πιο νωρίς σε κορίτσια, μάλλον λόγω ορμονικών αλλαγών της εφηβείας. Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου εμφάνισης του διαβήτη είναι η παχυσαρκία σε συνδυασμό με οικογενειακό ιστορικό ή γενετική προδιάθεση για διαβήτη. Έλεγχος για διαβήτη πρέπει να γίνεται από την ηλικία των 10 ετών ή νωρίτερα αν η εφηβεία έχει ξεκινήσει νωρίτερα, και να επαναλαμβάνεται κάθε 3 έτη.
Τα παιδιά δεν είναι ενήλικες σε μικρογραφία, επομένως, οι στρατηγικές που ακολουθούνται στους ενήλικες μπορεί να μην έχουν αποτέλεσμα στα παιδιά, ενώ λίγες είναι οι μελέτες που έχουν γίνει πάνω στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2 σε παιδιά!
Η αντιμετώπιση της νόσου βασίζεται στην πρόληψη και μείωση των επιπλοκών της νόσου, μέσω απώλειας βάρους, αύξησης της φυσικής δραστηριότητας, έλεγχου των επιπέδων γλυκόζης και των συννοσημάτων της νόσου όπως υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, νεφροπάθεια και λιπώδη διήθηση του ήπατος.
Πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή και την -προς το παρόν- αμφιλεγόμενη για τα παιδιά βαριατρική, η αλλαγή του τρόπου ζωής παραμένει μια από τις κυριότερες θεραπευτικές πρακτικές για την αντιμετώπιση της νόσου σε παιδιά και ενήλικες. Η έγκυρη ενημέρωση και η βελτίωση του τρόπου ζωής (υγιεινή διατροφή και άσκηση) όλης της οικογένειας είναι βαρυσήμαντη και απαραίτητη.
Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Επομένως, η αντιμετώπιση του αυξημένου σωματικού βάρους, η βελτίωση της διατροφής και η τακτική άσκηση αποτελούν απαραίτητα κομμάτια του παζλ. Στο σπίτι και το σχολείο οι πιο υγιεινές επιλογές σε τρόφιμα πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμες και προσβάσιμες, ενώ η άσκηση και στο σχολείο και σε εξωσχολικές δραστηριότητες πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινότητας των παιδιών, με ταυτόχρονη μείωση των καθιστικών δραστηριοτήτων. Όλη η οικογένεια οφείλει να προσπαθήσει και με υπομονή, επιμονή και κατανόηση να γίνει αρωγός στην πρόληψη και αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2 στα παιδιά και τους εφήβους.
Να πάρω βιταμίνη C για να προλάβω το κρυολόγημα;
Είναι κοινή πρακτική το φθινόπωρο και τον χειμώνα να οδηγούμαστε στην πρόσληψη βιταμίνης C για την πρόληψη κρυολογήματος. Έχει όμως αποτέλεσμα;
Η βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ) είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη με αντιοξειδωτική δράση. Έχει δράσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα, βοηθά στην απορρόφηση του Σιδήρου από φυτικές πηγές και είναι απαραίτητη για τη σύνθεση του κολλαγόνου.
Η βιταμίνη C βρίσκεται στα φρούτα και τα λαχανικά, όπως τα πορτοκάλια, την πιπεριά, το μπρόκολο, την ντομάτα, και τη φράουλα, με αποτέλεσμα η έλλειψη βιταμίνης C (το σκορβούτο) να είναι ιδιαίτερα σπάνια. Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης C παρατηρούνται σε καπνιστές και παθητικούς καπνιστές, σε άτομα με χρόνιες νόσους, και σε άτομα που εμφανίζουν δυσαπορρόφηση και άτομα που δεν έχουν ποικιλία στη διατροφή τους.
Υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης C δεν συστήνεται, και οδηγεί σε μη ιδιαίτερα σοβαρά συμπτώματα, όπως διάρροια, ναυτία, κοιλιακές κράμπες και γαστρεντερικές διαταραχές, ενώ αυξάνεται ο κίνδυνος λίθων οξαλικού και ουρικού οξέος στους νεφρούς σε άτομα με ιστορικό.
Αναφορικά με το κρυολόγημα και την συμπληρωματική αγωγή με βιταμίνη C, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η επιστημονική έρευνα δεν έχει παράσχει ομόφωνη υποστήριξη για την ισχυρισμένη αποτελεσματικότητα της βιταμίνης C στην πρόληψη ή τη θεραπεία του κρυολογήματος. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η βιταμίνη C μπορεί να μειώσει τη διάρκεια των συμπτωμάτων, αλλά άλλες δεν έχουν βρει σημαντικά αποτελέσματα.
Οι μελέτες δείχνουν ότι όφελος μπορεί να δουν άτομα που εκτίθενται σε ακραίες συνθήκες και διαμένουν σε κρύα κλίματα, άτομα που κάνουν ιδιαίτερα έντονη άσκηση, οι ηλικιωμένοι και οι καπνιστές. Στον γενικό πληθυσμό, η συμπληρωματική αγωγή με βιταμίνη C μπορεί να μειώσει τη διάρκεια των συμπτωμάτων κατά λίγες ώρες, αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται αν η χορήγηση της βιταμίνης C γίνει μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.
Πηγές:
- Yuan Y, Wang RT, Xia J, Cao HJ. Interventions for preventing influenza: An overview of Cochrane systematic reviews and a Bayesian network meta-analysis. J Integr Med. 2021 Nov;19(6):503-514. doi: 10.1016/j.joim.2021.09.001. Epub 2021 Sep 4. PMID: 34544670.
- Hemilä H, Chalker E. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jan 31;2013(1):CD000980. doi: 10.1002/14651858.CD000980.pub4. PMID: 23440782; PMCID: PMC8078152.
- Douglas RM, Hemilä H, Chalker E, Treacy B. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2007 Jul 18;(3):CD000980. doi: 10.1002/14651858.CD000980.pub3. Update in: Cochrane Database Syst Rev. 2013;1:CD000980. PMID: 17636648.