Ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη της άνοιας
Ο πληθυσμός της Γης γερνάει. Όλο και μεγαλώνει το ποσοστό των ανθρώπων άνω των 65 ετών, ενώ ταυτόχρονα οι νέοι αντιπροσωπεύουν όλο και μικρότερο κομμάτι του κόσμου.
Τα γηρατειά συνοδεύονται από πληθώρα ασθενειών και προβλημάτων. Ανάμεσα σε αυτά είναι και η άνοια, μια από τις κύριες αιτίες θανάτου σε ηλικιωμένους. Η διατροφή συνδέεται με την εμφάνιση και την εξέλιξη της.
Σύμφωνα με έρευνες, εκτός από την ηλικία (1 στους 6 ηλικιωμένους άνω των 80 ετών πάσχει από άνοια) η έλλειψη φυσικής άσκησης συνδέεται με μεγαλύτερη γνωστική έκπτωση. Επιπλέον, η δυσκολία μάσησης και η απώλεια δοντιών αποτελούν παράγοντα κινδύνου, ενώ ο υψηλός Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ/ΒΜΙ) αποτελεί προστατευτικό παράγοντα, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι το υπερβάλλον σωματικό βάρος από μόνο του προστατεύει!
Η διατροφή επηρεάζεται άμεσα σε ασθενείς με νόσο Alzheimer και συνεχή παρακολούθηση και βοήθεια. Στα αρχικά στάδια ο ασθενής μπορεί να ξεχνάει να φάει, να τρώει πολύ κρύα, ζεστά ή χαλασμένα τρόφιμα, ενώ ενδέχεται να έχει σοβαρές δυσκολίες στα ψώνια και το μαγείρεμα του φαγητού.
Ιδιαίτερα σε πιο προχωρημένα στάδια ο ασθενείς μπορεί είτε να τρώει παθολογικά, χωρίς να πεινάει, είτε να αρνείται τη σίτιση, καθώς και να προσπαθεί να φάει μη φαγώσιμα αντικείμενα.
Όσον αφορά την πρόληψη της ασθένειας, η σωστή διατροφή έχει προστατευτικό ρόλο! Η μεσογειακή διατροφή έχει εξεταστεί εκτενώς για τη θετική της επίδραση. Η τήρηση μιας τέτοιας διατροφής συνδέεται με έως και 68% μικρότερο κίνδυνο για εμφάνιση της νόσου Alzheimer, σε σχέση με τη μη τήρηση του διατροφικού αυτού προτύπου.
Επομένως, η υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, προϊόντων ολικής άλεσης, ξηρών καρπών και όσπριων, η προτίμηση στο ελαιόλαδο, η μέτρια κατανάλωση ψαριού και πουλερικών, η χαμηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και γαλακτοκομικών, με μέτρο το αλκοόλ και φυσικά το αρκετό νερό μας προστατεύουν!
Τα αντιοξειδωτικά (πολυφαινόλες, βιταμίνη C, βιταμίνη Ε, β-καροτένιο) βρίσκονται σε πληθώρα στο πρότυπο της μεσογειακής διατροφής και έχουν ρόλο-κλειδί στον εγκέφαλο, ο οποίος είναι ευάλωτος στην οξειδωτική βλάβη.
Επιπλέον, μια μελέτη σε μη ασθενείς άνω των 65 ετών έδειξε ότι μια δίαιτα πλούσια σε λιπαρά ψάρια, ελαιόλαδο και ξηρούς καρπούς, φρούτα, σκούρα πράσινα λαχανικά, ντομάτες και σταυρανθούς είχε θετική επίδραση στη μείωση του κινδύνου για άνοια.
Αντίθετα, η κατανάλωση κόκκινου κρέατος, ολόπαχων γαλακτοκομικών προϊόντων, η κατανάλωση οργάνων ζώων και βουτύρου αύξανε τις πιθανότητες για την εμφάνιση της νόσου.
Τέλος, το μαύρο τσάι (English Breakfast, Earl Grey κ.α.) έχει προστατευτικό ρόλο κατά της μείωσης της γνωστικής λειτουργίας, μάλλον λόγο της περιεκτικότητάς του σε αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες!
Άτομα που καταναλώνουν μαύρο τσάι όχι μόνο έχουν υψηλότερο γνωστικό σκορ, αλλά και στην περίπτωση άνοιας η γνωστική έκπτωση είναι λιγότερο απότομη. Τα αποτελέσματα όμως αυτά δεν επεκτείνονται στον καφέ και το πράσινο τσάι.
Η ποιότητα της διατροφής είναι πολύ σημαντική για τη γνωστική λειτουργία. Μια διατροφή, στο πρότυπο της μεσογειακής δίαιτας χωρίς επεξεργασμένα τρόφιμα, πρόσθετη ζάχαρη, και τηγανητά τρόφιμα είναι εξαιρετικά ευεργετική για την πρόληψη και την επιβράδυνση της ασθένειας!
Ο υγιεινός τρόπος ζωής πρέπει να είναι προτεραιότητα για όλους, νέους και μεγαλύτερους, για μακροζωία υψηλής ποιότητας και βέλτιστη πρόληψη ασθενειών!
Πόσο γρήγορος είναι ο μεταβολισμός σας;
Ο μεταβολισμός, και το πόσο «γρήγορος» ή «αργός» είναι απασχολεί αρκετά τα άτομα που προσπαθούν να χάσουν βάρος. Τι είναι όμως ο μεταβολισμός, πώς τον μετράμε και τι σχέση έχει με το μεταβολισμό των τροφών;
Η διατήρηση, η απώλεια ή πρόσληψη βάρους ελέγχονται από το ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή πόση ενέργεια ή θερμίδες προσλαμβάνει μέσω της τροφής και πόσες χρειάζεται ή «καίει» ο οργανισμός μέσα σε μία ημέρα. Όταν το άτομο προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειάζεται, τότε το βάρος αυξάνεται, ενώ όταν καταναλώνει λιγότερες το βάρος μειώνεται.
Με τον όρο μεταβολισμό ή βασικό μεταβολισμό ή βασικό μεταβολικό ρυθμό εννοούμε τις ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού για τις βασικές του λειτουργίες, όπως την αναπνοή, την κυκλοφορία του αίματος, τη διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας σώματος και τη λειτουργία της καρδιάς, όταν το άτομο βρίσκεται σε ηρεμία, ύστερα από ολονύκτια νηστεία, δηλαδή χωρίς τροφή.
Ο βασικός μεταβολικός ρυθμός επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες, όπως την ηλικία, την επιφάνεια σώματος, το ύψος, το φύλο, τη σύσταση του σώματος, καθώς και από ορμονικούς και γενετικούς παράγοντες.
Καθένας έχει διαφορετικό βασικό μεταβολισμό, ενώ ανάλογα με το πόσο καθιστική ή δραστήρια ζωή διάγει ο βασικός μεταβολισμός μπορεί να αποτελεί το 45-70% της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής δαπάνης.
Για να μετρήσουμε το βασικό μεταβολικό ρυθμό μπορούμε α) να χρησιμοποιήσουμε υπάρχουσες εξισώσεις με παράγοντες το βάρος, το ύψος, την ηλικία και το φύλο, β) να μετρήσουμε την απώλεια θερμότητας του σώματος μέσω άμεσης θερμιδομετρίας και γ) να μετρήσουμε την κατανάλωση οξυγόνου και παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα μέσω έμμεσης θερμιδομετρίας.
Η χρήση εξισώσεων και η έμμεση θερμιδομετρία αποτελούν τους πιο κοινούς τρόπους μέτρησης του βασικού μεταβολικού ρυθμού, με την έμμεση θερμιδομετρία να είναι πιο έγκυρη, καθώς δεν εκτιμούμε απλώς, αλλά μετράμε το βασικό μεταβολισμό και έτσι μπορούμε με μεγαλύτερη ακρίβεια να εκτιμήσουμε τη συνολική ημερήσια ενεργειακή δαπάνη και να αναπτύξουμε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής!
Για τη μέτρηση του βασικού μεταβολισμού το άτομο θα πρέπει να είναι νηστικό για 12 ώρες, να έχει μόλις ξυπνήσει, να μην έχει γυμναστεί την προηγούμενη ημέρα, να είναι υγιές, χωρίς πυρετό, να είναι ξαπλωμένο και σε χώρο σε θερμοκρασία δωματίου. Λόγω του ότι δεν μπορούμε πάντα να έχουμε τις παραπάνω συνθήκες, κατά το πλείστον μετράμε το μεταβολισμό ηρεμίας με το άτομο να είναι νηστικό για 4 ώρες.
Το πόσο γρήγορος ή αργός είναι ο μεταβολισμός προκύπτει από τη σύγκριση του βασικού μεταβολισμού (ή μεταβολισμού ηρεμίας) με τον προβλεπόμενο από τις εξισώσεις μεταβολισμό.
Από την άλλη, με τον όρο μεταβολισμό της τροφής εννοούμε τις βιοχημικές διεργασίες που αποσκοπούν στην αποικοδόμηση των θρεπτικών συστατικών της τροφής, με σκοπό την παραγωγή χημικής ενέργειας για τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού και τη βιοσύνθεση δομικά και λειτουργικά σημαντικών μορίων του οργανισμού.
Ανεξάρτητα με το μεταβολισμό του οργανισμού, η ενέργεια που προσδίδει ένα τρόφιμο είναι συγκεκριμένη. Δηλαδή, οποιοσδήποτε καταναλώσει ένα τρόφιμο 100 θερμίδων θα προσλάβει ενέργεια 100 θερμίδων!
Η μέτρηση του βασικού μεταβολισμού είναι σημαντική για την εκπόνηση ενός εξατομικευμένου προγράμματος διατροφής, καθώς από άτομο σε άτομο, ακόμη και με το ίδιο βάρος, ύψος, ηλικία και φύλο ο μεταβολισμός μπορεί να διαφέρει αρκετά! Σε γενικές γραμμές, άτομα με «γρήγορο» μεταβολισμό μπορούν να χάνουν πιο εύκολα βάρος σε σχέση με άτομα με «αργό» μεταβολισμό.
Childhood overweight and obesity and abnormal birth anthropometric measures are associated with a higher prevalence of childhood asthma in preschool age
Pavlidou E, Mantzorou M, Tolia M, Antasouras G, Poutsidi A, Psara E, Poulios E, Fasoulas A, Vasios GK, Giaginis C. Childhood overweight and obesity and abnormal birth anthropometric measures are associated with a higher prevalence of childhood asthma in preschool age. J Asthma. 2022 Dec 1:1-10. doi: 10.1080/02770903.2022.2144354 .
Το υπερβάλον σωματικό βάρος και η παχυσαρκία στην παιδική ηλικία και οι μη επιθυμητές ανθρωπομετρικές μετρήσεις γέννησης σχετίζονται με υψηλότερο επιπολασμό παιδικού άσθματος στην προσχολική ηλικία
Το παιδικό άσθμα είναι μια από τις πιο κοινές μη μεταδοτικές ασθένειες στον κόσμο. Αρκετοί περιγεννητικοί και μεταγεννητικοί παράγοντες έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παιδικού άσθματος. Η παρούσα μελέτη στοχεύει να αξιολογήσει κατά πόσο το υπερβάλλον βάρος και η παχυσαρκία στην παιδική ηλικία και οι μη επιθυμητές ανθρωπομετρικές μετρήσεις στη γέννηση επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης παιδικού άσθματος στην προσχολική ηλικία.
Σε αυτή τη μελέτη, 5215 παιδιά προσχολικής ηλικίας ηλικίας 2-5 ετών έλαβαν μέρος μετά από εφαρμογή πολλών κριτηρίων ένταξης και αποκλεισμού και εξετάστηκαν εάν παρουσιάζουν συμπτώματα άσθματος. Πραγματοποιήθηκε μη προσαρμοσμένη και προσαρμοσμένη στατιστική ανάλυση για να εκτιμηθεί εάν οι περιγεννητικοί και μεταγεννητικοί παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης παιδικού άσθματος.
Καταγράφηκε επιπολασμός 4,5% του παιδικού άσθματος. Μεταξύ των παιδιών που διαγνώστηκαν με άσθμα, το 19,4% ήταν στην κλίμακα του υπέρβαρου και το 13,9% ήταν στην κλίμακα της παχυσαρκίας. Το υπερβάλον σωματικό βάρος/παχυσαρκία στην παιδική ηλικία συσχετίστηκε με 76% υψηλότερο κίνδυνο παιδικού άσθματος σε σχέση με το φυσιολογικό βάρος. Οι μη επιθυμητές ανθρωπομετρικές μετρήσεις στη γέννηση, δηλαδή το βάρος γέννησης, το μήκος και η περιφέρεια κεφαλής, συσχετίστηκαν ανεξάρτητα με υψηλότερες πιθανότητες (87%, 29% και 23%, αντίστοιχα) παιδικού άσθματος από το φυσιολογικό βάρος.
Αυτή είναι μια συγχρονική, εθνικά αντιπροσωπευτική μελέτη που υποστήριξε τα δεδομένα ότι το υπέρβαρο/παχυσαρκία στην παιδική ηλικία και οι μη φυσιολογικές ανθρωπομετρικές μετρήσεις κατά τη γέννηση μπορεί να αυξήσουν ανεξάρτητα τον κίνδυνο παιδικού άσθματος στην προσχολική ηλικία. Συνιστώνται επείγουσες πολιτικές και στρατηγικές υγείας για την προώθηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, αποτρέποντας την παιδική παχυσαρκία στα αρχικά στάδια της ζωής.
Η εμπειρία μου από το King's College London
Σε προηγούμενο κείμενο αναφέρθηκα στην εμπειρία μου από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Στο παρόν κείμενο θα αναφερθώ στο άλλο Πανεπιστήμιο που φοίτησα ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια το 2013, στο King’s College London, στο Λονδίνο.
Το King’s College London με έδρα το Λονδίνο ιδρύθηκε το 1828-1829. Σήμερα, είναι το 38ο καλύτερο πανεπιστήμιο στον κόσμο, και το 17ο καλύτερο παγκοσμίως στα επαγγέλματα υγείας, και 5ο αναφορικά με τoν αντίκτυπο παγκοσμίως, σύμφωνα με το Times Higher Education.
Ανάμεσα στους φοιτητές και ερευνητές του συγκαταλέγονται η Rosalind Franklin και ο Maurice Wilkins (ανακάλυψαν τη διπλή έλικα του DNA), η Virginia Woolf (πασίγνωστη συγγραφέας), ο Thomas Hodgkin (το λέμφωμα πήρε το όνομά του), η Florence Nightingale (μητέρα της σύγχρονης νοσηλευτικής), και ο Peter Higgs (περιέγραψε το μποζόνιο του Higgs), ενώ δώδεκα ερευνητές και φοιτητές του Πανεπιστημίου έχουν λάβει το βραβείο Nobel.
Γνώριζα από νωρίς ότι ήθελα να παρακολουθήσω το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Nutrition, το οποίο εστιάζει στην κλινική διατροφή και τη διατροφή δημόσιας υγείας, δύο κλάδους που στις προπτυχιακές μου σπουδές δεν αναφέρονταν ξεχωριστά, αλλά περιπλέκονταν ο ένας με τον άλλον. Η διαδικασία αίτησης είναι χρονοβόρα και χρειάζεται κανείς πέρα από το να πληροί τις προϋποθέσεις σχετικά με τον βαθμό, να έχει πρόσφατο πτυχίο Αγγλικών. Επειδή είχα πάρει το Proficiency πολλά χρόνια πριν, έδωσα εξετάσεις για το IELTS, το οποίο μου φάνηκε σχετικά εύκολο! Για την αίτηση χρειάζεται και επιστολή με τους λόγους που θέλει κανείς να φοιτήσει το πανεπιστήμιο, καθώς και συστατικές επιστολές από το πανεπιστήμιο. Η διαδικασία της αίτησης καλό είναι να ξεκινά νωρίς.
Αναφορικά με τις σπουδές μου στο King’s College, πιστεύω ότι είναι από τις καλύτερες επιλογές που έκανα, για πολλούς λόγους. Πέρα από τις σύγχρονες εγκαταστάσεις, τα κεντρικά κτήρια στα οποία και στεγάζεται, τις σύγχρονες βιβλιοθήκες όπου μπορούσες να κλείσεις δωμάτιο μελέτης / study room, και τα εργαστήρια, όπου και παρέχονταν όλα τα απαραίτητα υλικά και τηρούνταν οι κανόνες ασφαλείας, υπήρχε εξαιρετική στήριξη από τους καθηγητές. Κάθε φοιτητής βρισκόταν υπό την επιτήρηση ενός καθηγητή, στον οποίον αναφερόταν οποιαδήποτε δυσκολία, ενώ όλοι οι καθηγητές ήταν διαθέσιμοι να απαντήσουν σε ερωτήσεις, είτε στο γραφείο τους, είτε μέσω email. Μάλιστα, ο καθηγητής που μας έκανε βιοχημεία, μετά από κάθε μάθημα μας επισήμανε τις ώρες που θα βρισκόταν στο γραφείο του, ώστε να λύσει απορίες, ακόμη και αν χρειαζόταν να επαναλάβει όλο το μάθημα. Είχαμε φυσικά και έναν πολύ αυστηρό καθηγητή, ο οποίος μετά ήταν και επιβλέπων στην διπλωματική μου, αλλά τελικά η συνεργασία μας ήταν πολύ καλή!
Όσον αφορά το πρόγραμμα σπουδών, ήταν εξαιρετικά καλά οργανωμένο, με δύο εξεταστικές περιόδους. Οι εξετάσεις ήταν αρκετά διαφορετικές από εκείνες που είχα συνηθίσει, καθώς οι απαντήσεις της κάθε ερώτησης θα έπρεπε να είναι ποολυσέλιδες και με βιβλιογραφικές αναφορές! Με το τέλος της δεύτερης εξεταστικής περιόδου ξεκινούσε η εκπόνηση της διπλωματικής εργασίας. Η δική μου εργασία ήταν μια ανάλυση κόστους-χρησιμότητας σχετικά με τη χρήση των πόσιμων συμπληρωμάτων διατροφής για την βελτίωση της ποιότητας ζωής, σχετιζόμενης με την υγεία ασθενών καρκίνο που είχαν υποθρεψία. Για την ανάλυση είχα τρεις επιβλέποντες καθηγητές.
Γενικά, η εμπειρία μου από το King’s College London δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη, και μου έδωσε σημαντικά εφόδια για την πορεία μου ως διαιτολόγος-διατροφολόγος, σε κλινικό και ερευνητικό επίπεδο. Το μεταπτυχιακό επηρέασε κατά ένα πολύ σημαντικό βαθμό την κριτική μου σκέψη γύρω από την έρευνα, και τη διαμόφωση συμπερασμάτων γύρω από τα επιστημονικά δεδομένα, ενώ με βοήθησε να καταλάβω και τη σημαντικότητα της διατροφής στον τομέα της δημόσιας υγείας, έναν τομέα που δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς στην Ελλάδα.
Θα χαρακτήριζα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές ως μια μοναδική εκαπαιδευτική εμπειρία, η οποία διαμόρφωσε την σκέψη και τον τρόπο εργασίας μου!