Το φαγητό δεν είναι εχθρός
Η κουλτούρα της δίαιτας μας έχει ωθήσει να θεωρούμε ότι το φαγητό είναι εχθρός. Πόσο όμως είναι αληθινό αυτό;
Ζούμε σε μια εποχή που οι πολλαπλές πληροφορίες γύρω από τη διατροφή μπορούν να μας αφήσουν αποριμένους και συχνά απογοητευμένους. Το φαγητό μας προσφέρει τα θρεπτικά στοιχεία που χρειαζόμαστε για να λειτουργούμε καθημερινά. Είναι μια απόλαυση, ένας τρόπος να ενώνουμε με αγαπημένα πρόσωπα, και μια βασική ανάγκη για υγιή ζωή.
Οι αυστηροί κανόνες διατροφής μπορεί να απομακρύνουν το άτομο από τις πραγματικές του ανάγκες. Η έμφαση πρέπει να μετατοπιστεί στην ποιοτική επιλογή τροφίμων και στο να ακούμε τι χρειάζεται πραγματικά το σώμα μας.
Η πείνα είναι φυσιολογική και απαραίτητη για την επιβίωσή μας. Αντί να παραβλέπουμε αυτά τα σήματα, πρέπει να τα αγκαλιάσουμε και να τα κατανοήσουμε. Η εστίαση σε "καλά" ή "κακά" φαγητά δημιουργεί αντιφάσεις και σύγχυση. Η σύγχρονη κοινωνία συχνά μας βάζει σε πλαίσιο που το φαγητό είναι εχθρός, και ορισμένες τροφές θεωρούνται "κακές." Η απενοχοποίηση των τροφών είναι ζωτικής σημασίας, αφού δεν υπάρχει "καλό" ή "κακό" φαγητό. Τρώγοντας διαισθητικά επικεντρωνόμαστε στο να ακούμε το σώμα μας και να τρώμε όταν πεινάμε, χωρίς να νιώθουμε ένοχοι για τις επιλογές μας.
Κατανοώντας τον εαυτό μας και τις ανάγκες μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια πιο υγιή και ισορροπημένη σχέση με το φαγητό.
Το κλειδί για μια υγιή ζωή δεν είναι να αποφεύγουμε το φαγητό, αλλά να διαλέγουμε ποιοτικές τροφές που να μας ταιριάζουν. Αυτό που μας παχαίνει δεν είναι το φαγητό, αλλά το πώς το χρησιμοποιούμε και η σχέση μας με αυτό. Η διατροφική εκπαίδευση και η θέσπιση των βάσεων για μια υγιή σχέση με την τροφή είναι απαραίτητες. Δεν υπάρχει ισορροπία στη διατροφή, χωρίς υγιή σχέση με την τροφή.
Το φαγητό δεν είναι εχθρός! Αυτό που μας παχαίνει δεν είναι το φαγητό, αλλά το πώς το χρησιμοποιουμε, και η σχέση μας με αυτό!
Το ενεργειακό ισοζύγιο: Τι είναι και γιατί είναι τόσο σημαντικό στον έλεγχο του βάρους;
Για να μειώσουμε ή να αυξήσουμε το βάρος μας θα πρέπει να βρισκόμαστε σε αρνητικό ή θετικό ενεργειακό ισοζύγιο, αντίστοιχα. Τι σημαίνει ομως αυτό;
Το ενεργειακό ισοζύγιο είναι η ισσοροπία μεταξύ ενέργειας (θερμίδες) που λαμβάνουμε μέσω της τροφής, και ενέργειας που δαπανά, “καίει” , το σώμα μας για τις μεταβολικές του διεργασίες, δηλαδή για α. τον βασικό μεταβολικό ρυθμό, β. την θερμογένεση λόγω τροφής, και γ. την κίνηση. Ουσιαστικά, αποτελεί την εφαρμογή της Αρχής Διατήρησης της Ενέργειας στο σώμα μας.
Ο βασικός μεταβολικός ρυθμός
Ο βασικός μεταβολικός ρυθμός, τον οποίο συχνά αποκαλούμε απλώς “μεταβολσιμό” αποτελεί ποσοστιαία το μεγαλύτερο μέρος της ενεργειακής μας δαπάνης, αποτελώντας το 60-75% των συνολικών ενεργειακών δαπανών του οργανισμού και είναι η ποσότητα ενέργειας που χρειάζεται ο οργανισμός για να κρατήσει ένα αδρανές ξύπνιο σώμα στη ζωή.
Η ενέργεια αυτή είναι απαραίτητη για τη λειτουργία και αντικατάσταση των κυττάρων, τη σύνθεση, έκκριση και μεταβολισμό των ενζύμων, των ορμονών και άλλων ουσιών, τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος, τη λειτουργία της καρδιάς και των αναπνευστικών μυών και την την εγκεφαλική λειτουργία.
Ο βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η σύσταση σώματος (λιπώδης μάζα, μυική μάζα, η ηλικία, το φύλο, τα γονίδια, ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, το περιβάλλον και το κάπνισμα.
Μετρήστε τον βασικό μεταβολικό σας ρυθμό στο διαιτολογικό μας γραφείο με τον αναλυτή μεταβολισμού Fitmate.
Η θερμογένεση λόγω τροφής
Για την πέψη, την απορρόφηση και το μεταβολισμό των τροφών και των θρεπτικών συστατικών δαπανάται ενέργεια. Αυτή η ενέργεια εκτιμάται οτι είναι γύρω στο 10% της ενεργειακής πρόσληψης.
Οργανωμένη και μη οργανωμένη άσκηση
Η άσκηση και οι καθημερινές μας κινήσεις αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή κατανάλωσης ενέργειας (θερμίδων) μέσα στην ημέρα.
Η οργανωμένη άσκηση, όπως η άσκηση στο γυμανστήριο ή το περπάτημα με σκοπό την άθληση, παίζει σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό ισοζύγιο, αποτελώντας περί το 15-30% της συνολικής ενεργειακής δαπάνης. Η άσκηση αν και δεν οδηγεί σε τόσο μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο, όσο ο έλεγχος της διαιτητικής πρόσληψης, έχει βασικό ρόλο στην απώλεια & διατήρηση βάρους/λίπους και δη στην βελτίωση της σύστασης του σώματος, με ευεργετική επίδραση και στην ψυχική υγεία!
Πέρα από την ενεργεια που δαπανά το σώμα για την άσκηση, υπάρχει και η μη οργανωμένη άσκηση, η οποία αφορά όλες τις κινήσεις που κάνουμε στη μέρα μας, όπως το περπατημα από το αυτοκίνητο στη δουλειά, η βόλτα με το σκύλο, η ανάβαση από τις σκάλες και οι δουλειές του σπιτιού. Η μη οργανωμένη άσκηση είναι σύμμαχος στον έλεγχο βάρους, καθώς σιγα-σιγά μέσα στη μέρα, η ενεργεια που δαπαναται μπορει να ειναι πάνω 350 θερμιδες. Μάλιστα, άτομα που έχουν αρκετή μη-οργανωμενη ασκηση διατηρούν πιο εύκολα το βάρος τους.
Η ενεργειακή πρόσληψη
Ο όρος ενεργειακή πρόσληψη αναφέρεται στις θερμίδες που λαμβάνουμε από την τροφή μας, το φαγητό και τα ροφήματα. Πηγές ενέργειας αποτελούν οι πρωτεϊνες, οι υδατάνθρακες και τα λιπαρά, καθώς και η αιθανόλη (αλκοόλ) και ας μην είναι θρεπτικό συστατικό.
Την περίσσεια ενέργειας το σώμα την μετατρέπει και την αποθηκεύει ως λίπος.
Ενεργειακό Ισοζύγιο και έλεγχος σωματικού βάρους
Η διατήρηση, η απώλεια ή πρόσληψη βάρους ελέγχονται από το ενεργειακό ισοζύγιο. Όταν το άτομο προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειάζεται, τότε το βάρος/λίπος αυξάνεται, ενώ όταν καταναλώνει λιγότερες μειώνεται.
Οποιοδήποτε διαιτητικό σχήμα και αν ακολουθήσει κανείς, το λίπος θα μεταβληθεί ανάλογα με το ισοζύγιο ενέργειας. Γι’ αυτό και ακούμε άτομα να έχουν επιτυχει απώλεια βάρους με διαφορετικούς τρόπους, παράδοξους ή μη.
Λόγω της μεγάλης σημασίας της υγιεινής διατροφής στην ψυχική και σωματική μας υγεία, συστήνεται να ακολουθούμε μια ποικίλη, ισσοροπημένη διατροφή, ανεξαρτήτως βάρους, και στόχου (αύξηση ή μείωση βάρους).
Πηγές
- Hill JO, Wyatt HR, Peters JC. Energy balance and obesity. Circulation. 2012 Jul 3;126(1):126-32. doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.111.087213.
- Chung N, Park MY, Kim J, Park HY, Hwang H, Lee CH, Han JS, So J, Park J, Lim K. Non-exercise activity thermogenesis (NEAT): a component of total daily energy expenditure. J Exerc Nutrition Biochem. 2018 Jun 30;22(2):23-30. doi: 10.20463/jenb.2018.0013.
- de Jonge L, Bray GA. The thermic effect of food and obesity: a critical review. Obes Res. 1997 Nov;5(6):622-31. doi: 10.1002/j.1550-8528.1997.tb00584.x
- Yannakoulia M, Poulimeneas D, Mamalaki E, Anastasiou CA. Dietary modifications for weight loss and weight loss maintenance. Metabolism. 2019 Mar;92:153-162. doi: 10.1016/j.metabol.2019.01.001
Πόσο σίγουροι είστε οτι δεν καταναλώνετε ζάχαρη;
Κάθε φορά που ξεκινώ τη διατροφική εκπαίδευση για τη ζάχαρη, ακούω τη φράση: "Δεν τρώω ζάχαρη".
Κι όμως, μετά από λίγα λεπτά, ο διαιτώμενος αντιλαμβάνεται οτι καταναλώνει ζάχαρη!
Τι είναι η ζάχαρη;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα ελεύθερα σάκχαρα (ζάχαρη) είναι “Όλοι οι μονοσακχαρίτες και δισακχαρίτες που προστίθενται στα τρόφιμα από τον παρασκευαστή, τον μάγειρα ή τον καταναλωτή, καθώς και τα σάκχαρα που βρίσκονται φυσικά στο μέλι, τα σιρόπια και τους χυμούς φρούτων”. Ο ορισμός αυτός αποκλείει τα φυσικά απαντώμενα σάκχαρα του γάλακτος και των γαλακτοκομικών και των σακχάρων που βρίσκονται στην κυτταρική δομή των τροφών (πχ. σιτηρά, φρούτα & λαχανικά).
Ομοίως, σύμφωνα με το Public Health England ως ελεύθερα σάκχαρα ορίζονται “όλα τα προστιθέμενα σάκχαρα σε οποιαδήποτε μορφή, όλα τα σάκχαρα που απαντώνται φυσικά σε χυμούς φρούτων και λαχανικών, πολτών/πουρέ και πάστας και παρόμοια προϊόντα στα οποία έχει αλλάξει η δομή, όλα τα σάκχαρα στα ποτά (εκτός από τα ροφήματα με βάση τα γαλακτοκομικά), και η λακτόζη και η γαλακτόζη όταν προστίθενται ως συστατικά. Τα σάκχαρα που απαντώνται φυσιολογικά στο γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, στα νωπά και τα περισσότερα είδη επεξεργασμένων φρούτων και λαχανικών, στα σιτηρά, στους ξηρούς καρπούς και τους σπόρους εξαιρούνται από τον ορισμό".
Άρα, και το μέλι και η καστανη ζάχαρη είναι ζάχαρη!
Το μέλι, τα σιρόπια (αγαύης σφενδάμου, ρυζιού, φρουκτοζης, γλυκόζης κ.α.), η ζάχαρη καρύδας, η λευκή, καστανή και ακατέργαστη ζάχαρη, η φρουκτοζη, η μελασσα, το πετιμέζι οι συμπυκνωμένοι χυμοί, τα σάκχαρα των χυμών (και των χυμών που φτιάχνουμε σπίτι) ανήκουν στα ελεύθερα σάκχαρα, δηλαδή στη ζάχαρη σύμφωνα με τους παραπανω ορισμους!
Θα πρέπει να την αποφύγω;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τονίζει ότι η ημερήσια κατανάλωση ζάχαρης καλό είναι να μην ξεπερνά το 10% της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης, ενώ συστήνει και την περαιτέρω μείωση στο 5%, όπως το Βρετανικό NICE. Δηλαδή, δεν χρειάζεται να ενοχοποιήσουμε ή να βγάλουμε εντελώς από τη διατροφή μας τη ζάχαρη και τα τρόφιμα που την περιέχουν, αλλά να μετριάσουμε την κατανάλωσή της!
Τι μου έμαθαν δύο χρόνια άσκησης
Πέρασαν κιόλας δύο χρόνια απ’ όταν ξεκίνησα και πάλι να ασκούμαι συστηματικά. Η δεύτερη χρονιά ήταν εν μέσω πανδημίας!
Και ενώ πριν βρω την άσκηση που μου ταιριάζει και με χαροποιεί, κατά πάσα πιθανότητα η καραντίνα θα ήταν η τέλεια δικαιολογία να σταματήσω να ασκούμαι, φέτος η άσκηση ήταν το αποκορύφωμα της χρονιάς (η μετακινηση 6 η καλύτερη ώρα της μέρας), συνεχίστηκε και συνεχίζεται -σχεδόν- κανονικά!
Έτσι, αν και το κλείσιμο των γυμναστηρίων με στεναχώρησε, δεν πτοήθηκα και άρχισα να περπατάω καθημερινά. Όταν άνοιξαν τα γυμναστήρια, συνέχισα να πηγαίνω, ενώ πλέον συνεχίζω με διαδικτυακή άσκηση!
Δεν είναι εύκολο να αλλάξουμε συνήθειες, πόσο μάλλον να τις κρατήσουμε όταν οι συνθήκες αλλάζουν! Ο εγκέφαλός μας θέλει το οικείο του, τη βόλεψή του. Θα πρέπει τα προτερήματα της νέας συνήθειας να υπερτερούν των μειονεκτημάτων, να επιμείνουμε, να βάλουμε προτεραιότητες και να θυμόμαστε το “γιατί” κάνουμε αυτή την προσπάθεια για αλλαγή. Θα χρειαστεί να βάλουμε περισσότερη ενέργεια στην αρχή, μέχρι να εδραιωθεί η νέα συνήθεια, και μετά γίνεται κομμάτι της καθημερινότητάς μας.
Όπως έγινε με εμένα και την άσκηση, από εκεί που δεν πίστευα οτι δεν θα έβρισκα τη φυσική δραστηριότητα που μου αρέσει, πλέον ούτε η πανδημία μπορεί να με πάρει μακριά της! Αυτό οφείλεται στο ότι:
- βρήκα την άσκηση που ταιριάζει, ανάλογα με τις συνθηκες (personal training & περπάτημα)
- την έβαλα προτεραιότητα (σημειώνεται πάντα στο ημερολόγιό μου)
- δίνω έμφαση στα πολλά θετικά που μου παρέχει, πέρα από την μεγάλη αλλαγή στο σώμα μου
Η άσκηση για εμένα είναι ποιοτικός χρόνος με και για τον εαυτό μου, μια πράξη φροντίδας για τη σωματική και ψυχική μου υγεία. Η κόπωση κατά την άσκηση είναι εκεί (για όλους τους ασκούμενους), αλλά η ευεξία τη νικά με διαφορά!
Διαβάστε εδώ τι έγινε την πρώτη χρονιά στο γυμναστήριο!